حرم حضرت ابوالفضل العباس(ع)

معرفی و تصاویر
مشخصات
موقعیت جغرافیایی

معرفی و تصاویر

حرم حضرت ابوالفضل (ع) در کربلا و در ۳۷۸ متری شمال شرقی حرم امام حسین(ع) قرار دارد و حد فاصل این دو حرم را بین الحرمین می‌نامند. حرم حضرت عباس(ع) تاریخ مشترکی با حرم امام حسین(ع) دارد و یکی از مهم ترین زیارتگاه‌های شیعیان است. حضرت عباس (ع) در دهم محرم سال ۶۱ ق در مواجهه با سپاهیان عبیدالله بن زیاد به شهادت رسید.

تاریخچه حرم حضرت ابوالفضل العباس (ع)

حرم حضرت ابوالفضل(ع)، در شرق حرم امام‌حسين(ع) و در همان مكانى كه به شهادت رسيد، واقع شده است. اين بنا، شامل يك صحن، بارگاه و گنبدى پوشيده از كاشى و دو گلدسته با سر گلدسته‌هاى طلاكارى شده است. همواره كسانى كه به بنا، نوسازى و توسعه حرم سيدالشهدا(ع) توجه داشته‌اند، به بنا و نوسازى حرم حضرت عباس(ع) نيز همت گمارده‌اند.

عمارت اول حرم حضرت ابوالفضل - ساخته مختار ثقفی

مختار ثقفی در سال ۶۶ قمری، با کمک جمعی از اعراب و نیز ایرانیان که از شیعیان علی بن ابیطالب(ع) بودند به خونخواهی سیدالشهداء(ع) قیام کرد و در دوران قدرت و حکومت او (توسط خود وی یا دیگر شیعیان) اولین عمارت آستانه بنا گشت و کم کم این عمارت و به طور کلی تمام شهر کربلا رو به آبادانی نهاد، ولی هارون الرشید در سال ۱۷۰ قمری دستور خراب کردن آن را داد.

وضعیت کنونی حرم حضرت ابوالفضل

حرم حضرت ابوالفضل در ۳۷۸ متری شمال شرقی آستانه امام حسین(ع) قرار دارد و بین الحرمین حد فاصل این دو حرم است. قبر حضرت عباس(ع) در وسط حرم واقع شده و بر روی آن صندوق خاتم نفیس اهدایی قرار دارد که با گذشت زمان تعمیراتی روی آن انجام شده است.

روی صندوق را ضریح نقره‌ای پوشانده که به همت سید محسن حکیم و به دست هنرمندان ایرانی در اصفهان با به کار بردن چهارصد هزار مثقال نقره خالص و هشت هزار مثقال طلا پس از سه سال کار مداوم در سال ۱۳۸۵ قمری در حرم نصب گشته است. چهار طرف حرم دارای چهار رواق قرینه است و به یکدیگر منتهی می‌گردند. سقف و تمامی دیوارهای حرم و رواق‌ها به دست هنرمندان ایرانی آینه‌کاری شده و بر فراز ضریح یک گنبد بزرگ بنا گردیده که در سال ۱۳۷۵ قمری طلاکاری آن انجام یافته است.

رواق‌های حرم حضرت ابوالفضل

حرم حضرت ابوالفضل داراى چهار رواق می باشد كه چهار جانب ضريح را احاطه كرده است:

رواق شمالى رواقى است كه در ضلع شمالى ضريح مبارك براى ورود به زير زمين و قبر مطهر راه دارد ولى درِ نقره‌اى آن هميشه بسته است و كسى نمى‌تواند به آن زير زمين وارد شود. می گویند اين جا بر نهر علقمه مشرف بوده است.
رواق غربى در سمت چپ و راست آن باب الرواق و باب المراد قرار دارد. باب المراد در ١٣٢١ش به سمت ضلع شمال غرب گشوده شد.
در رواق شرقى پنج مقبره وجود دارد. رواق جنوبى با سه در به ايوان طلا وصل مى‌شود.

درب‌های حرم حضرت ابوالفضل

حرم حضرت عباس(ع) (رواق‌ها و گنبدخانه ها) دارای شش باب در است که پنج در به رواق‌ها گشوده می‌شود و یکی در قسمت بالا سر قرار دارد. دو باب از این درها در غرب قرار دارند. یکی از این دو در جوار کفشداری متعلق به تولیت حرم واقع شده، جنس آن از نقره و دارای دو لنگه است. در دوم نیز از نقره و دارای دو لنگه است. سومین در قسمت بالا سر قرار دارد و به جایی گشوده نمی‌شود. چهارمین در سمت پایین پا، یعنی در مشرق واقع است و به رواق گشوده می‌شود. پنجمین در که آن نیز به رواق گشوده می‌شود. ششمین در نیز در ناحیه شمال حرم واقع است.

ایوان طلا حرم حضرت ابوالفضل

ایوان طلا ایوانی وسیع است که در جلوی گنبدخانه حرم و مشرف بر صحن بوده و ۳۲۰ متر مربع مساحت دارد. از آجرهای مسی رنگ و طلاکاری شده در نمای آن استفاده شده است. بر ایوان طلا و درهایی که از آن یا از مجاورت آن گشوده می‌شود،‌ شش کفشداری وجود دارد که سه کفشداری در چپ ایوان قرار گرفته است.

صحن حرم حضرت ابوالفضل

مساحت صحن حرم حضرت ابوالفضل ۹۳۰۰ متر مربع و مساحت بنای حرم؛ اعم از رواق‌ها و گنبدخانه و ایوان ۴۳۷۰ متر مربع است.

صحن بزرگ دارای چهار ایوان است. سقف ایوان‌ها دارای مقرن سکاری و طاق و قوس‌های هندسی زیباست و در هر کدام نیز حجره‌ای وجود دارد که برای مباحثه یا تدریس علوم دینی از آن استفاده می‌شده است.

ایوان‌های صحن حرم حضرت ابوالفضل عبارتند از:

ایوان بالاسر؛ این ایوان در غرب صحن قرار دارد.
پایوان شرقی؛ این ایوان در ضلع شرقی صحن قرار دارد و باب الرضا (باب العلقمی) در زیر همین ایوان است.
ایوان شمالی؛ در قسمت بالای این ایوان کتیبه‌ای است که تاریخ ۱۳۰۴ هجری قمری بر آن نقش بسته است.
ایوان قبله: این ایوان در مدخل باب القبله است.

درب ها و ورودی های حرم حضرت ابوالفضل

درها و ورودی‌های جدید که به سال ۱۳۹۴ هجری قمری (۱۹۷۴ م) سامان یافته،‌ عبارتند از:

باب القبله؛ در جنوب صحن واقع شده است.
باب الامام الحسن(ع): در غرب صحن و بر گذار زائران به سمت صحن امام حسین(ع) واقع بود. طول آن ۴ و عرض آن ۳ متر است.
باب الامام الحسین(ع)؛ در کنار باب الامام الحسن قرار گرفته، طول آن ۴ و عرض آن ۳ متر است.
باب صاحب الزمان(ع): در کنار باب الام الحسین(ع) واقع است و ارتفاع آن به ۴ متر و عرض آن نیز به ۳/۵ متر میرسد.
باب الامام موسی بن جعفر(ع)؛ در زاویه غربی صحن قرار گرفته، طول آن ۴ و عرض آن آن ۳/۵ متر است.
باب الامام محمد الجواد(ع)؛ در شمال صحن قرار گرفته،‌ طول آن ۴ و عرضش ۳ متر است.
باب الامام علی الهادی(ع)؛ این درگاه در زاویه شمال شرق صحن واقع است، طول آن به ۴ وعرضش به ۳/۵ متر می‌رسد.
باب الفرات؛ در شرق صحن واقع است، طول آن به ۴ و عرض آن به ۳/۵ متر می‌رسد.
باب الأمیر علیه‌السلام؛ در شرق صحن قرار گرفته است و طول آن به ۴ و عرض آن نیز به ۳/۵ متر می‌رسد.

ضلع‌های صحن حرم حضرت ابوالفضل

صحن دارای چهار ضلع است و در هر یک از این ضلع‌ها حجره‌های کوچکی است که شمار آنها به ۷۵ مورد می‌رسد. در جلو هر حجره نیز ایوانی کوچک وجود دارد. در میانه هر ضلع از سمت بیرونی، ایوان بزرگی است و به ارتفاعی افزون بر دو طبقه از طبقه‌هایی که حجره‌ها در آنها جای گرفته‌اند. این ایوان‌ها دارای نقش و نگارهایی از گل و بوته، اشکال هندسی و آیات قرآن کریم است.

گنبد حرم حضرت ابوالفضل

بر فراز حرم حضرت ابوالفضل(ع) گنبدی به قطر ۱۲ متر با شکلی متمایز از دیگر گنبدها وجود دارد؛ گنبدی نیم کروی با نوک تیز و ساقه‌ای نسبتا بلند است و از آن، پنجره‌هایی با قوس‌های کمان ابرویی و نوک تیز به بیرون گشوده می‌شود. نمای داخل گنبد در قسمت ساقه کمربندی با زمینه بنفشه تیره است که آیاتی از قرآن کریم به رنگ سفید برآن نقش بسته است.

در سال ۱۳۷۵ هجری قمری (۱۹۵۵م) این گنبد طلاکاری شد. در این سال شیخ محمد خطیب طی تلگرامی به نخست وزیر وقت عراق، محمد فاضل جمالی، درخواست کرد گنبد را طلاکاری کنند. بنابراین درخواست، طلاکاری گنبد انجام یافت و بر پایه اسناد موجود در مدیریت اوقاف کربلا، ۶۴۱۸ خشت طلا بر پوشش گنبد به کار رفت. در قسمت پایین گنبد آیاتی از قرآن همراه با آ‌یینه‌کاری نقش بسته است. ارتفاع گنبد از روی زمین ۳۹ متر است.

گلدسته‌های حرم حضرت ابوالفضل

در گوشه ایوان طلا و در مجاورت دیوار حرم، دو گلدسته وجود دارد؛ نیمه بالای هر یک از این گلدسته‌ها به طلای خالص و به تعداد ۲۰۱۶ عدد خشت روکش شده است، تا قبل از سال ۱۳۸۸ش نیمه پایین گلدسته‌ها ترکیب آجر و صفحه‌های کاشی داشت و از خشت‌های کاشی که به صورت حصیر بافی در کنار هم چیده شده‌ بودند کلمه‌های (الله)، (محمد)، (رسول) و (عباس) به خط کوفی پدید آمده بود. اما در سال ۱۳۸۸ش تولیت حرم دست به باسازی مجدد گلدسته‌های حرم زد که این کار پس از یک سال و در سال ۱۳۸۹ش، همزمان با روز ولادت حضرت عباس(ع) رونمایی شد.

در این بازسازی و در ساخت نمای طلای گلدسته‌ها از ۱۰۸ کیلو طلا استفاده شده. همچنین طراحی ساخت و اجرای روکش طلای این گلدسته‌ها ۴ میلیارد دینار عراقی (حدود ۴ میلیون دلار) هزینه در برداشته است. در بازسازی این گلدسته‌ها نمای قدیمی آنها حفظ و از همان نقوش و شکل هندسی قبلی استفاده شده. برای ساخت روکش طلای گلدسته های حرم حضرت ابوالفضل از ۵ هزار آجر (خشت) با روکش طلا به ابعاد ۱۸ در ۱۸ سانتی متر و ۴۰۰ آجر با روکش طلا و مزین به طرح‌های میناکاری آبی رنگ استفاده شده است.

همچنین در قسمت بالایی هر یک از گلدسته‌ها اتاقکی مسقف است که بر لبه‌هایی بنا شده و در زیر سقف نیز مقرنس‌کاری است. سر گلدسته‌ها نیز نیم کره نوک‌تیز و دارای شیارهای عمودی نصف النهار مانندی است. گلدسته‌ها بلند هستند و ارتفاع آنها به ۴۴ متر می‌رسد.