گرجستان کشوری اوراسیایی در قفقاز است. این کشور، در مسير جاده تاريخي راه ابريشم و در شاهراه ارتباطي اروپا و آسيا قرار گرفته است. گرجستان از شمال با روسيه، از شرق با آذربايجان، از جنوب با ارمنستان و تركيه همسايه است و در غرب با دریای سیاه مرز آبی دارد. مردم گرجستان زبانِ خاص خودشان را دارند که زبان گرجی نامیده می شود و یکی از قدیمی ترین زبان ها در جهان به حساب می آید. این زبان الفبای خاص خود را دارد که بر خلاف تصور عامه با زبان های دیگر (مثل روسی) کاملا متفاوت است.
تاریخچه زبان گرجی
گرجستان تاریخ بسیار پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته و در طول تاریخ بارها در تصرف قدرت هایی مثل ایرانی ها، ترکان عثمانی و روس ها بوده است. همان طور که می دانید گرجستان تا سال ۱۹۹۱ بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود و به همین دلیل زبان روسی زبان رسمی این کشور بود و مردم نیز برای مبادلات روزمره ناچار به یادگیری این زبان بودند. با این حال گرجستان زبان ویژه خود را نیز دارد که گرجی نامیده می شود و از هزاران سال پیش تاکنون در برابر حملات مختلف کشورها و فرهنگ های مختلف دوام آورده است. البته لشکرکشی های قدرت های بزرگ منطقه به گرجستان تاثیرات زیادی در زبان گرجی گذاشته و کلمات و واژه های مختلف خارجی در این زبان به چشم می خورد. با این حال، امروزه زبان رسمی گرجستان زبان گرجی است که الفبای خاص خود را دارد و گرجی ها هم به آن بسیار افتخار می کنند. جالب است بدانید که زبان گرجی یکی از ده زبان کهن و قدیمی در سرتاسر جهان است که هنوز هم صحبت می شود. این زبان یکی از زبان های قفقازی و از خانواده زبان های کارتولی محسوب می شود و امروزه علاوه بر گرجستان در بخش هایی از آذربایجان، شمال شرق ترکیه و شهرهای فریدون شهر و بوئین میاندشتِ اصفهان هم تکلم می شود.
شکل گیری الفبای گرجی
بر اساس یکی از نوشته های گرجی، شاه پارناواز الفبا و خط گرجی را اختراع کرده است. البته تاریخ دقیق حکومت شاه پارناواز مشخص نیست اما بر اساس آخرین منابع و اسناد مکتوب، وی در قرن سوم پیش از میلاد حکومت می کرده است. به همین دلیل بسیاری از مورخین و کارشناسان همین تاریخ را به عنوان اختراع و شکل گیری خط گرجی در نظر می گیرند.
چهارمیلیون نفر در دنیا گرجی صحبت می کنند
زبان گرجی حداقل ۱۸ گویش دارد و زبان گرجی استاندارد بر اساس گویش کارتوِلین است. این گویش ها ویژگی منحصربه فردشان را حفظ کرده اند و دارای گنجینه واژگان، ریشه شناسی لغات و … مختص به خود هستند.
زبان گرجی سه الفبا دارد
بله، یکی از جالب ترین حقایق زبان گرجی این است که به جای یک الفبا، در واقع سه الفبا در این زبان وجود دارد. زبان گرجی در طول تاریخ دچار تغییر و تحولات فراوانی شده و از سه شکل اصلی و اولیه به سه شکل تبدیل شده است: آسومتاورولی (Asomtavruli)، نوسخاخوتسوری (Nuskhakhutsuri) و مخدرولی (Mkhedruli). آخرین فرم از زبان گرجی همانی است که گرجی های امروزی از آن استفاده می کنند و ۳۳ حرف دارد. این نوشتار حروف بزرگ ندارد و در یک کلمه گرجی ممکن است تا ۳ یا ۴ یا حتی بیشتر حرف همخوان بدون هیچ گونه حرف صدادار در کنار هم وجود داشته باشد که تلفظش را برای غیرگرجی ها کمی دشوار می کند. با این حال هیچ وقت یک همخوان دوبار در کنار هم قرار نمی گیرد.
یادگیری زبان گرجی سخت نیست
وقتی برای اولین بار در سفر گرجی حرف زدن را می شنوید آن قدر تلفظ برخی حروف و واژه ها برایتان غریب است که فکر می کنید گرجی زبان سختی است. با این حال، واقعیت این طور نیست و اگر با اصول و قواعد گرامری آن آشنا شوید می بینید که دستورالعمل های سرراست و ساده ای برای یادگیری این زبان وجود دارد و به راحتی می توانید آن را یاد بگیرید. تنها بخش دشوار و سخت این زبان یادگیری سیستم صرف فعلی آن است.
براساس نام خانوادگی می توانید اصالتِ فرد را حدس بزنید
نام خانوادگی گرجی عمیقا با زادگاه اصلی آن ها در ارتباط است و به همین دلیل هم می توانید خاستگاه و منطقه ای که فرد از آن جا آمده را تشخیص بدهید. البته از آن جا که امروزه مردم در سرتاسر کشور جابجا می شوند این موضوع دیگر به اندازه سابق دقیق نیست، با این حال هنوز هم برخی نام های خانوادگی هستند که دقیقا به یک منطقه و خطه در گرجستان اشاره دارند.
در زبان گرجی واژه های خارجی زیادی وجود دارند
در بالا و ابتدای متن به تاریخ پر فراز و نشیب گرجستان اشاره کردیم. در طول تاریخ قدرت های بزرگ منطقه بارها به این کشور حمله کرده اند و مدتی آن را در تصرف خود داشته اند. حضور نیروهای خارجی در زبان و فرهنگ گرجی ها هم اثرگذار بوده است و هنوز هم واژه های خارجی زیادی را می توان در زبان گرجی پیدا کرد. در بین تمام این واژه ها، بیش از همه واژه های ترکی، فارسی و عربی به چشم می خورند و وجود دارند.
سیستم شمارش اعداد گرجی ها مشابه فرانسوی هاست
یکی دیگر از جالب ترین حقایق زبان گرجی سیستم شمارش و اعداد آن هاست. گرجی ها براساس عدد ۲۰ اعداد را می شمارند. مثلا عدد ۸۴ را چهاربار بیست و چهار می نامند که دقیقا مشابه سیستم شمارش اعداد در زبان فرانسوی است. بنابراین شاید یکی از مواردی که در هنگام یادگیری زبان گرجی باعث سردرگمی تان بشود همین مورد است.
سوم شخص مفرد در زبان گرجی جنسیت ندارد
برخلاف بسیاری از زبان ها که سوم شخص مفرد در آن ها جنسیت دارد، در زبان گرجی این طور نیست. جالب است بدانید که زمانی که گرجی ها می خواهند در مورد یک شخص غایب صحبت کنند از واژه ای خنثی و بدون جنسیت استفاده می کنند که به این ترتیب نمی توان جنسیت فرد مورد نظر را تشخیص داد. البته این مورد در زبان فارسی هم وجود دارد و «او» در زبان ما جنسیت ندارد. اما در مقایسه با she/he در زبان انگلیسی می توانیم بگوییم که گرجی ها از واژه ای معادل it استفاده می کنند.
سه واژه برای بله وجود دارد
یکی از حقایق زبان گرجی این است که در این زبان در واقع سه واژه برای «بله» وجود دارد: دیاک (بله رسمی)، کی (غیرسمی) و هو (محاوره ای). بنابراین خودتان را آماده کنید که در سفر به گرجستان با هر سه این واژه ها مواجه شوید. البته همان طور که گفتیم دیاک، صورت رسمی کلمه بله است و در مکان های رسمی از این واژه استفاده می شود.
منبع: theculturetrip.com
