ورزنه | Varzaneh

ورزنه شهری است تاریخی که مرکز بخش بن‌رود شهرستان اصفهان استان اصفهان در مرکز ایران و نزدیکی تالاب بین‌المللی گاوخونی واقع شده‌ است .

شهر ورزنه آخرین سکونتگاه کنار زاینده رود است و پس از آن زاینده رود به تالاب گاوخونی می ریزد ؛ و تنها شهر ایرانی است که زنان آن به‌طور سنتی چادر سفید بر سر می‌کنند از اینرو این شهر را دیار فرشتگان سپیدپوش می‌نامند.

مردم و مسوولان شهر ورزنه و بخش بن رود سالیان زیادی است که خواستار ارتقا به شهرستان و استقرار فرمانداری هستند و علیرغم اینکه جمعیت و وسعت آن از بسیاری از شهرستان ها بیشتر است این مهم تحقق نیافته است.

وجه تسمیه

دربارهٔ ریشه نام ورزنه مطالب فراوانی گفته شده‌است که در این دو مورد به واقعیت نزدیک‌تر است. افراد محلی قبول دارند که ورزنه به معنای کشت دانه و کاربر روی زمین است که این مطلب با این خصوصیات و موقعیت شهر ورزنه، انطباق دارد. کلمات هم خانواده بسیاری، که از ریشه کلمه رزیدن می‌آید. ورز: کشت و کار، ورزنده: کشاورز، برزگر ورزکار: کشاورز، ورزداد: گاوی که با آن زمین را شخم می‌زنند دوم اینکه: دو کتاب ادبیات داستانی ایران نوشته محمد قائمی در صفحه ۸۹ این‌گونه آمده‌است: حضرت زرتشت یاران خود را به سه گروه تقسیم کرده‌است. ختیو یا خودمانی که بی‌اندازه به او نزدیک بودند. (ورزنه) یا ورزندگان که کشاورزان و دامپروران بودند و آریا منش که از دوستان او به‌شمار می‌آمدند.

میراث فرهنگی

ورزنه یکی از شهرهای تاریخی استان اصفهان است که از لحاظ تاریخچه پیدایش و آثار باستانی، گنجینه‌ای بس غنی دارد و به همین دلیل است که آن را نگین شرق اصفهان نامیده‌اند. پل قدیمی ورزنه، مسجد جامع، رباط شاه‌عباسی، کارونسرا و بادگیرهای قدیمی، آب‌انبارهای متعدد، برج‌ها و کبوترخانه‌ها، قلعه‌ها و آثاری از آسیاب‌های آبی و امامزاده شاه زین‌العابدین از جمله ابنیه تاریخی این شهر محسوب می‌شوند.

مسجد جامع تاریخی ورزنه

بر اساس مدارک موجود بنای اولیه مسجد جامع ورزنه بر روی بقایای یک آتشگاه قدیمی بوده‌ است که از تاریخ دقیق آن اطلاعی در دست نیست، اما ساختمان مسجد جامع به صورت کنونی را بر اساس نوشته‌های سردر مسجد به زمان تیموریان منسوب می‌دانند. محراب مسجد از کاشیکاری زیبایی ساخته شده و در مجاورت آن منبری بنا شده‌ است. دور تا دور هلال محراب با خط ثلث بر زمینه لاجوردی آیات ۳۷ تا ۴۱ سوره آل عمران نوشته شده و در پایان آن تاریخ ۸۴۷ قمری. ذکر شده‌است. این مسجد همچنین دارای دو ایوان است که یکی در سمت شمال و جنب مناره و دیگری در سمت جنوب و در نزدیک گنبد مسجد واقع شده‌است. هلال داخل ایوان جنوبی شامل کتیبه زوجی کوفی ثلث بوده، کتیبه کوفی با آن خط طلایی و کتیبه ثلث آن با خط سفید بر زمینه لاجوردی آراسته شده‌است. بین دو ایوان شمالی و جنوبی حیاط مربع‌شکل قرار دارد که حوضی در میان آن وجود دارد. همچنین در قسمت مغرب و مشرق مسجد به صورت طولی دو شبستان قرار دارد و مناره جلوی مسجد با ارتفاعی در حدود ۲۰ متر دارای یک راه پله آجری مارپیچ برای دسترسی به قسمت بالای آن می‌باشد. در کتیبه‌های تاریخی سردر مسجد جامع بر زمینه لاجوردی نام شاهرخ بهادرخان و محمود ب مظفر ورزنه‌ایملقب به عماد و نام خطاط آن سید محمد نقاش آمده‌است. آثار آتشکده زرتشتی نیز در همین محل مربوط به دوره قبل از اسلام یافت شده‌است. کاشی کاریهای موجود در سردرب، مناره، شبستان و سردر گنبدخانه این بنای تاریخی به عصر تیموری بازمی‌گردد.

این مسجد از نظر انجام مراسم مذهبی همچنان یکی از پر رونق‌ترین مساجد منطقه محسوب می‌شود.

پل تاریخی ورزنه

پل تاریخی ورزنه یادآوری است از یافته‌های فنی و معماری قدیم در عمران منطقه و ایجاد ارتباط بین حال و گذشته. بروز حوادث طبیعی و فرسایش، طی قرون متمادی خساراتی را به این پل موجب شده و آن را به مخروبه کرده‌است. ساختمان استوار و جثه پای این پل با پایه‌های توپر از لحاظ ایستادگی در برابر شدت عوامل طبیعی از ارتعاش بی‌وقفه ناشی از ضربات مستمر و پیاپی امواج پر تلاطم آب رودخانه زاینده رود در فصول پرآبی و طغیان گرفته تا نزولات هر چند کم و گرما و سرما طی قرون و اعصار توانسته‌است تاکنون باقی بماند.

این پل با آجر ساخته شده و دارای ۱۰ چشمه که هفت چشمه یا طاق آن به طول ۶۷ متر و عرض پل ۶٫۵ متر و ارتفاع از سطح آب ۶ متر و عرض چشمه‌ها ۴ متر است؛ و بسیار قدیمی و بنای آن مربوط به دوره دیلمیان و سلجوقیان است؛ پل ورزنه آخرین پل تاریخی بر بستر زاینده رود می‌باشد. برخی شالوده اولیه آن را به دوران دیلمیان و سلجوقیان نسبت داده و سازنده آن را شخصی بنام سیف‌الله اردکانی می‌دانند و برخی عقیده دارند که به دستور شاه سلیمان صفوی و با معماری «محمد شفیع ورزنه ای» وزیر دارالعباد یزد در سال ۱۰۶۵ خورشیدی ساخته شده‌است. . اما گویا ۳ چشمه از پول را به طول ۱۹ متر مردم سخت کوش ورزنه در یکصد و چهل سال قبل ساخته و به آن افزوده‌اند و در حال حاضر جزو آثار قدیمی است که تردد روی آن نمی‌شود.

در حال حاضر به خاطر قدمت و اهمیت این پل رفت‌وآمد وسایل نقلیه روی آن صورت نمی‌گیرد و عابران پیاده حق عبور از این پل را دارند و وسایل نقلیه از روی پل فلزی که در ۲۵۰ متر غرب همین پل ساخته شده عبور می‌کنند از لحاظ استحکام نیز باید گفت که با بذل توجهی که مردم و مسئولین به این اثر تاریخی داشته‌اند و دارند هنوز محکم و پا بر جا باقی مانده‌است. هم‌اکنون مسئولان جهت ارتباط جاده حسن‌آباد به گردنه ملااحمد پل فلزی دیگری را در ۵۰۰ متر شرق پل قدیم ورزنه احداث کرده‌اند و مسافرین زیادی از مقصد شیراز به مبدأ مشهد از این مسیر تردد می‌کنند.

چادر سفید

ورزنه را سفیدترین شهر ایران نامیده‌اند، چرا که هر رهگذری که گذرش بر این شهر می‌افتد، اولین چیزی که جلب توجه می‌کند، زنان و دختران چادر سفیدی هستند که به جای پوشیدن چادر سیاه متداول، چادری به رنگ کاملاً سفید به سر می‌کنند. این رسمی است که از زمان‌های گذشته و شاید به قدمت پیدایش شهر. همگی زنان ورزنه بدان پای‌بند هستند. در مورد علت آن نظرات گوناگونی شایع است، برخی معتقدند پوشیدن چادر سفید به خاطر مقابله با گرمای شدید تابستانی در این نقطه کویری است.