کوفه | Kufa

کوفه یکی از شهرهای کشور عراق است.کوفه در ۱۷۰ کیلومتری جنوب بغداد و در استان نجف واقع شده‌است. این شهر مدتی پایتخت امیرالمومنین، حضرت علی (ع) بود و به همین دلیل به همراه سامرا،کربلا، کاظمین و نجف جایگاه ویژه‌ای در نزد شیعیان دارد. 

جغرافیا

شهر کوفه از نظر جغرافیایی در ۴۴ درجه و ۲۰ دقیقه طول شرقی و ۳۲ درجه و ۰ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته‌است. کوفه هنگام تأسیس در فاصله نیم فرسنگی کناره غربی نهر فرات بنا شد، بنابراین از طرف شرق، محدود به این رودخانه بود و از طرف غرب به بیابانی که به سمت شام و عمان امتداد داشت، محدود می‌شد که شهر نجف کنونی جزئی از این بیابان بود و در ناحیه غربی کوفه قرارداشت. در جنوب غربی کوفه و در فاصله یک فرسنگی آن، شهر حیره که در آن زمان، شهری بسیار آباد و مرکز حکومت آل‌مَنْذَر (مَناذِرَة) بود، قرار داشت. در طرف شمال آن، شهر یا منطقه آباد وسیعی وجود نداشت. در این سمت می‌توان از نخیله در فاصله دو فرسنگی شمال کوفه ۲و از کربلا در هشت فرسنگی شمال غربی آن نام برد.

در بعضی از کتاب‌های تاریخ، حدود کوفه این‌چنین ذکر شده‌است: حُلّوان (در شرق)، مُوصِل و قَرْقیسیاء (شمال غربی و شرقی) و ماسْبَذان. در این صورت، کوفه منطقه بسیار وسیعی را شامل می‌شد که شهرهایی، همچون: انبار، مدائن، تکریت، بغداد امروزی و. . . را در برمی‌گرفت. به نظر می‌رسد که این حدود مربوط به حدود جغرافیایی شهر کوفه نبوده، بلکه حدود فتوحات یا توابع اداری این شهر بوده‌است. هم‌اکنون شهر نجف در فاصله شانزده کیلومتری غرب کوفه، شهر بغداد در فاصله ۱۵۶کیلومتری شرق آن و بصره در فاصله ۱۷۵ کیلومتری جنوب آن قرار دارد.

سمت غربی کوفه (سمت نجف) است پوشیده از شن و ماسه قرمز رنگ می‌باشد و استعداد کمتری برای کشاورزی دارد و ارتفاع آن از سطح فرات تا ۳۶ متر می‌رسد. اما قسمت شرقی این شهر که نزدیک فرات است، رسوبی و جلگه‌ای بوده و برای کشاورزی بسیار مناسب می‌باشد و بیشتر کشتزارها و باغ‌های این شهر را در خود جای داده‌است و ارتفاع آن بین ۵–۶ متر از سطح رودخانه است. زمین کوفه در بعضی از توصیفات به‌طور کلی این‌چنین توصیف شده‌است: از بیابان پایین‌تر و از آب بالاتر است. این نشانه ارتفاع این زمین از سطح رودخانه فرات و پایین بودن آن در مقایسه با بیابان‌های اطراف است. همچنین در بعضی دیگر از توصیفات، زمین این شهر پایین‌تر از زمین شهر شام دانسته شده و همین را علت عدم شیوع وبا در این شهر دانسته‌اند. همین‌طور مرتفع‌تر از زمین بصره معرفی شده‌است و این را علت عدم گرمای بیش از حد در کوفه دانسته‌اند.

تاریخچه

سعد ابن ابی وقاص اولین حاکم کوفه بود. در سال ۶۴۰ میلادی مردم ادعا کردند سعد  غنائم جنگ را ناعادلانه تقسیم کرده‌استئو شورشی علیه او صورت گرفت و شاکیانش را به مدینه احضار کرد و با اینکه بیگناهی سعد اثبات شد از حاکمیت شهر برکنارش کردند. عمر ، عمار ابن یاسر و سپس ابوموسی اشعری به ترتیب پس از سعد ابن ابی وقاص حاکم کوفه شدند ولی مردم هیچ‌کدام را قبول نکردند. سپس او و کوفیان بر سر المغیرا ابن شعبه به توافق رسیدند. بعد از مرگ عمر، عثمان مغیرا را برکنار کرد و ولید ابن عقبا را جانشین او کرد. در این زمان شورش‌هایی رخ داد و سرانجام ابوموسی اشعری دوباره حاکم کوفه شد. در زمان امیرالمومنین، حضرت علی (ع)  پایتخت از مدینه به کوفه منتقل شد. در این زمان اختلاف بین امیرالمومنین، حضرت علی (ع) و معاویه بالا گرفت که سرانجام منجر به جنگ صفین شد.

شهادت امیرالمومنین، حضرت علی (ع) در زمان حکومت ایشان رخ داد و در 21 ماه مبارک رمضان در حال سجده نماز صبح در مسجد کوفه توسط ابن ملجم مرادی، که یکی از خوارج ، به وقوع پیوست. پس از حضرت علی (ع)، معاویه سپس زید ابن ابیحی را به حاکمیت کوفه منصوب کرد. بعد از مرگ مغیرا در کوفه و امام حسن(ع)، در مدینه بعضی نظیر حجر ابن عدی که از معاویه راضی نبودند به دنبال ایجاد شورشی جدید علیه معاویه بودند. بعد از مرگ معاویه مردم کوفه به امام حسین(ع)، به درخواست مردم کوفه که از ایشان درخواست کرده بودند که به کوفه بیاید تا حاکم آن‌ها شود؛ عازم این شهر شدند اما ارتش یزید ابن معاویه در کربلا راه را بر کاروان امام حسین (ع)  و خانواده مکرم ایشان بستند و واقعه عاشورا به وقوع پیوست. بعد از شهادت امام حسین و یاران باوفایشان، جنبش‌های زیادی نظیر قیام مختار شکل گرفت. مقبره وی نیز در کوفه قرار دارد. در سال ۷۶۲ میلادی آن‌ها پایتخت را به بغداد منتقل کردند.

بناهای مذهبی

کوفه دارای مکان‌های زیادی است که در اسلام شیعه دارای اهمیت زیادی هستند. مسجد کوفه مهمترین این بناها است که از قدیمیترین مساجد دنیا بوده و محل دفن مسلم بن عقیل و مختار ثقفی است. این مسجد همچنین محلی است که حضرت علی (ع) توسط ابن ملجم به شهادت رسیدند. مقبره زید بن علی نیز در کوفه قرار دارد.

خانه حضرت علی(ع) نیز در کوفه قرار دارد. مقبره کمیل ابن زیاد و میثم تمار از صحابه پیامبر (ص) و حضرت علی (ع) نیز در کوفه واقع شده است.

آرامگاه مختار