دامغان | Damghan

دامغان ، از کهن‌ترین شهرهای ایران در استان سمنان است که می‌تواند بواسطه‌ی آثار باستانی و زیبایی‌های طبیعی‌اش، مقصد گردشگری درنظر گرفته شود.

دامغان ، سرزمینی است تاریخی، برخوردار از تمدنی کهن و سرشار از آثار باستانی، جاذبه‌های تاریخی و دیدنی‌های طبیعی فوق‌العاده و حیرت‌انگیز است که از گذشته‌های دور تا به امروز، همواره مورد توجه جمع زیادی از باستان‌شناسان، گردشگران و علاقه‌مندان به بازدید از آثار تاریخی و باستانی قرار دارد.

از این شهر که در قرون گذشته با نام‌های مختلفی از جمله «صددروازه»، و «ده مغان» نیز شناخته می‌شد، در روزگاری به عنوان پایتخت حکومت «اشکانیان» شهرت داشت نیز در کتیبه‌ی «سارگون دوم آشوری پات نانه» به «گومش» یا «قومس» یاد شده است. شهری که همچنان می‌توان بقایایی از دیوار مشهور «بارو» را که روزگاری در پیرامون آن کشیده شده بود، مشاهده کرد. این شهرستان زیبا را علاوه بر پسته‌های خوشمزه و مشهورش، به چشمه‌های آب معدنی «باداب سورت» نیز می‌شناسند که امروزه به یکی از تفرجگاه‌های محبوب مردم، تبدیل شده است. آثار تاریخی و دیدنی‌های دامغان بسیار است که در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین و معروف‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.

مسجد تاریخانه

به یقین می‌‌توان «تاریخانه» را که در جنوب شرقی این شهرستان قرار گرفته است، به عنوان یکی از عبادتگاه‌های باشکوه و ارزشمند ایران کهن معرفی کرد که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، مهم‌ترین و کهن‌ترین عمارت در شهرستان دامغان است. متاسفانه در عصر حاضر تنها بنایی متروکه و صد افسوس ساختمانی مخروبه را شاهد هستیم که دارای ۲۶ ستون دایره‌ای شکل با ارتفاعی نزدیک به ۶ متر از زمین تا پشت بام است که آن را به «چهل ستون» می‌خوانند. نکته‌ی جالب در مورد این بنای کهن، قدمت آن است که طی پژوهش‌های انجام شده توسط اداره‌ی کل باستان‌شناسی، به نظر می‌رسد بنای نخستین آن آتشکده‌ای بوده است که با الگوبرداری از ساختمان‌های دوران حکومت ساسانیان، احداث شده و در قرن دوم هجری قمری، زمانیکه اعراب مسلمان بر ایران تسلط یافتند، تغییر کاربری داده و به مسجد تبدیل شد. در مورد وجه تسمیه این بنای کهن به تاریخانه، به نظر می‌رسد که «تاری» به معنای «خدا» است. بنابراین پس از آنکه این اثر تاریخی به مسجد تغییر یافت، به «ناری خانه» و پس از آن نیز به «تاریخانه» شهرت یافت.

برج طغرل 

از جاذبه‌های تاریخی و کهن شهرستان دامغان، بنایی است کهن که در بخش جنوبی روستای «مهماندوست» این شهرستان قرار گرفته است. سازه‌ای که به «برج طغرل» شهرت یافته و شاید علت نام‌گذاری آن، شباهت بسیار آن به «برج طغرل شهر ری» است. در کتاب «مطلع‌الشمس» در مورد این سازه‌ی ارزشمند ایران کهن چنین برجای‌مانده است: «برجی بسیار معتبر از قدیم مثل برج طغرل‌ بیک ری و میل رادکان در جنوب مهماندوست و مغرب مایل به شمال امام‌آباد دیده می‌شود که دور دایره آن از خارج ۳۴ ذرع (بیش از ۳۵ متر) و قطر آن از داخل ۷ متر و ۲۰ سانتی‌متر است. این برج دوازده تَرک دارد که یکی از ترک‌ها ورودی است و عرض هر تَرکی ۱/۲۳ متر و بعد از ۱۰ ذرع و نیم ارتفاع سه فقره مقرنس از آجر به وضع‌های بسیار خوب انیق ساخته شده و پس از آن کتیبه‌ایست به عرض سه چهار یک به خط کوفی و بالای آن کتیبه دیگری است به خط بنائی و از آن به بعد گنبد مخروطی شروع می‌شود، اما فعلاً گنبد آن خراب و آنچه باقی است به ارتفاع ۱۴ ذرع می‌باشد، در برج رو به جنوب و یک قبر آجری در وسط و دو قبر دیگر سنگ‌چین در داخل برج دیده می‌شود، گویند این برج مزار امامزاده قاسم از اولاد حضرت موسی بن جعفر (ع) می‌باشد ولی ساختمان آن به مقبره شباهت ندارد»

در این میراث ساخته شده از آجر، می‌توان ظرافت و هنرمندی دستان سازنده‌ی آن را در تزئینات انجام شده با قدمتی نزدیک به هزار سال، به خوبی مشاهده کرد که از نکات قابل توجه در معماری این بنای ارزشمند ایران است.

محوطه تاریخی تپه حصار 

محوطه‌ی تاریخی تپه حصار دامغان، یکی از ارزشمندترین میراث ایران کهن است که در کنار‌ه‌های بخش جنوبی این شهرستان قرار دارد. این منطقه‌ی باستانی پس از کاوش‌ها و پژوهش‌های انجام شده توسط «اریش فردریش اشمیت» ( از باستان‌شناسان مطرح دنیا با تابعیت آلمانی-آمریکایی است که پژوهش‌های وسیعی در نواحی مختلف ایران انجام داد و مناطق باستانی و تاریخی ارزشمندی از کشور را کشف کرد)، و برای اولین بار کشف شد. پس از سه بار کاوش در این منطقه‌ی تاریخی، که بواسطه‌ی کشف تعدادی گل‌نبشته منقوش به خط میخی بابلی قدیم، اطلاعاتی قابل توجه در مورد تپه حصار بدست آمد که هنوز این گل‌نبشته‌ها ترجمه یا به اصطلاح خوانده نشده است. آثاری که دارای پیشینه‌ای به قدمت ۲۰۰۰ تا ۲۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است. هرچند برخی این کشفیات ارزشمند را گواهی برای مبادلات فرهنگی تمدن‌های فلات ایران و بین‌النهرین در گذشته‌های دور می‌پندارند، اما متاسفانه جزئیات و اطلاعات دقیقی از آن، در دست نیست.

آرامگاه پیر علمدار

در شمال شرقی شهرستان دامغان و در مجاورت مسجد جامع این شهرستان، بنایی متعلق به دوران حکومت «سلطان مسعود غزنوی» قرار دارد که به «مقبره‌ی پیر علمدار» شهرت یافته است. این اثر تاریخی در واقع برجی است مدور، بسیار زیبا و ساخته شده از آجر که ارتفاعش به ۱۳ متر می‌رسد. به نظر می‌رسد که این برج، آرامگاه یکی از فرمانروایان قومس یا همان دامغان قدیم به نام «محمد بن ابراهیم»، پدر «ابوحرب بختیار» است که در اوایل قرن ۵ هجری قمری احداث شده است. این اثر تاریخی که علاوه‌ بر هنر آجرکاری در آن شهرت بسیاری دارد، بواسطه‌ی کتیبه‌ای ساخته شده از گچ که در اطراف ایوان مقرنس برج قرار گرفته است نیز بسیار مشهور است.

خانه لطفی

یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در شهرستان دامغان، عمارتی است تاریخی و متعلق به حکومت قاجاریان که از بخش‌های متعددی از جمله خانه‌ی مستخدمین، اصطبل، حیاط بیرونی، حیاط پشتی، حیاط اندرونی و … تشکیل شده است. تزئینات انجام شده در این عمارت، بسیار زیبا و چشم‌نواز بوده و معماری و طرح بنا جالب و زیبا است. تماشای این ساختمان قدیمی برای علاقه‌مندان به تاریخ و بناهای تاریخی ایرانی، جالب و دوست‌داشتنی خواهد بود.

بنای فتحعلی شاهی

«بنای فتحعلی شاهی» یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در شهرستان دامغان است که سازندگان وقت، آن را درون استخری که آب «چشمه‌ علی» در آن جاری می‌شود، ساخته‌اند. این بنای زیبا متشکل از دو طبقه با پلانی به شکل مستطیل و در دو نما است که نمای بخش شمالی را دو ستون بسیار زیبا با پوششی از چوب، تشکیل داده است. نکته‌ی جالب در مورد ساخت این بنا، استفاده از ملاط ساروج برای استحکام بخشی بیشتر به دلیل قرارگیری آن درون آب است.