بسطام

بسطام نام شهری در شهرستان شاهرود استان سمنان در ایران است. این شهر در ۶ کیلومتری شمال شرقی شاهرود و در بخش بسطام جای دارد.

 بسطام از غرب به رشته کوه‌های شاهوار و شهر مجن و از شرق به منطقه میامی و شدت کویر و از شمال و شمال غرب به استان گلستان مرتبط می‌باشد.

تاریخ بسطام 

تاریخ این شهر به قبل از ورود اسلام به ایران مشخص نیست. بنابر یک روایت حاکم خراسان در زمان خسروپرویز که نام وی «بسطام نام» بود، این شهر را بنا گذاشته‌است. با توجه به این روایت این شهر را باید شهرهای تأسیس‌شده در دوران شاپور دوم ساسانی دانست. در دورهٔ عباسیان، این شهر دومین شهر ایالت قومس و تالی دامغان بود و پس از حملهٔ مغول رو به انحطاط رفت. قدمت این شهر به ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد[نیازمند منبع] و آثار معروف آن از تپه معروف سنگ چخماق در شمال بسطام دیرینگی این شهر را به نمایش می‌گذارد. در گذشته رشته قنات‌های بسیاری در این شهرجاری بوده که تماماً دارای آبی گوارا و شیرین بود و در حال حاضر قنواتی مانند قنات صادق خان که قدمت آن به حدود بیش از ۵۰۰ سال می‌رسد هنوز از اهمیت بسیاری برخوردار است و آب شیرین آن در تابستان بسیار سرد و در زمستان گرم است.

طبیعت

شهر بسطام آب و هوایی مطبوع در تابستان و سرد در زمستان دارد. باغات زردآلو سراسر شهر را احاطه کرده‌اند. عمده درآمد مردم از همین طریق است. این شهر از سویی به سبب مجاورت کوه‌های شاهوار و ابر دارای زمستانهای سرد و طولانی است و از طرفی دیگر به دلیل همجواری با کویر دارای آب و هوایی کوهپایه‌ای است و بی شک یکی از خوش آب و هواترین نقاط استان سمنان است. در جلسهٔ هیئت وزیران در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۸۶ که در سمنان برگزار شد، این شهر به استناد مادهٔ ۸ قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، به‌عنوان شهر نمونهٔ گردشگری بین‌المللی تعیین شد.

جاذبه های گردشگری

شت بسطام که در منطقه شرقی شاهوار از سلسله جبال البرز واقع گردیده به خاطر محصور بودن در میان کوه‌های تپال، بدشت، سیاه کوه و البرز از حاشیه کویر جدا گشته و وفور چشمه ساران، قنوات و چاه‌های عمیق، منطقه‌ای خوش آب و هوا را پدیدآورده که سرتاسر آن را باغات سر سبز و خرم پوشانیده‌است.

مجموعه بایزید بسطامی

در کتاب‌های تاریخی آمده که اهالی بسطام هیچگاه عاشق نمی‌شوند و اگر هر فرد عاشقی پا به این شهر بگذارد و جرعه‌ای از آب این دیار بنوشد، عشق از دلش بیرون می‌رود. این روایات به عشق «بایزید» که تنها عاشق حق بوده، اشاره دارد كه امروزه آرامگاه وی در شهر بسطام قرار گرفته است.

نام اصلی بایزید بسطامی «طیفور بن عیسی بم سروشان» بوده و پدر او از زرتشتیانی بوده که به اسلام روي آورده و مسلمان شده است. از زندگی این عارف به نام مطلب زیادی در دسترس نیست ولی برخی او را سقا و شاگرد «امام جعفر صادق» می‌دانند.

مجموعه بایزید بسطامی یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین جاذبه‌های دیدنی شهر بسطام است. وقتی وارد میدان اصلی شهر بسطام می‌شوید، می‌توانید گنبد مخروطی و فیروزه‌ای رنگ این عارف نامدار را تماشا کنید. این مجموعه از خانقاه یا صومعه بایزید، رواق، منار آجری، مسجد اول بایزید، مسجد دوم بایزید، مسجد ایلخانی، امام‌زاده محمد، گنبد غازان‌خان، ایوان‌غربی، دالان و ایوان الجایتو، حمام، مقبره شاهزاده افغان، مقبره آل‌کرت، موزه عرفان‌شرق و مدرسه شاهرخیه تشکیل شده که هرکدام از آنها مربوط به یک دوره‌ای از تاریخ هستند و دیدن هرکدام از آنها جايگاه خود را دارد. وقتی وارد مجموعه بایزید بسطامی می‌شوید، گویی به گذشته پا گذاشته‌اید. همینطور فضای آرامش‌بخش همراه با صدای آواز پرندگان، آسمان آبی‌ رنگ، درختان پرپشت و سرسبز و کاشی‌کاری‌های بی‌نظیر، مجموعه‌ای تماشایی با چشم‌اندازی زیبا را پدید آورده که حال خوبی به هر آدمی می‌بخشد.

مدرسه شاهرخیه

مدرسه تاریخی شاهرخیه بسطام از بناهای مجموعه تاریخی بایزید بسطامی به شمار می‌رود. این مدرسه از آثار به جای مانده از دوران تیموریان است که در شرق مجموعه بایزید بسطامی قرار گرفته است. مدرسه شاهرخیه در دو طبقه از ۲۸ حجره، مسجد، ایوان و زورخانه تشکیل شده است. این مدرسه که همواره از آن به‌عنوان مرکزی برای تحصیل استفاده می‌شده، نام خود را از موسس خود یعنی «شاهرخ تیموری» گرفته است. اکنون از مدرسه شاهرخیه به‌عنوان یک حوزه علمیه استفاده می‌شود.

برج کاشانه

برج کاشانه بسطام برج سر به فلک کشیده و زیبایی در جنوب شهر بسطام در جوار مسجد جامع بسطام است. معماری بنا جلوه و شکوه خاصی دارد و شبیه به رصدخانه‌ها به صورت  چند وجهی و با گچ‌بری‌ و آجركاری‌های بسيار زیبا تزیین شده است. ارتفاع این برج نزدیک به بیست متر است و باتوجه به کتیبه‌ای که در سر در ورودی آن قرار گرفته، قدمت آن به سال ۷۰۰ هجری قمری بازمی‌گردد.

اهالی بسطام بر این باورند که این برج قبل از اسلام آتشکده زرتشتیان بوده است و بعدها تبدیل به دیده‌بانی شده است. برخی دیگر می‌گویند که قبلا نام اصلی این بنا «غازانه» بوده و متعلق به آثار به جای مانده از «غازان خان مغول» است که بعدها به مرور زمان و بدون توجه به اصل آن «کاشانه» نام گرفته است.

مسجد جامع بسطام

مسجد جامع بسطام یکی از زیباترین مساجد تاریخ ایران و یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های تاریخی شهر بسطام است که قدمت آن به سال ۷۰۶ هجری قمری می‌رسد. این مسجد در جوار برج کاشانه بسطام قرار گرفته و فاصله کمی با مجموعه بایزید بسطامی دارد.

ساختمان این مسجد دارای گچبری‌ها و آجرکاری‌های ظریف و بسیار زیبایی است که در زمان خود بسیار تحسین برانگیز بوده و از شاهکارهای معماری به شمار می‌رفته است.