موزه آب یزد

در سمت شمالی میدان امیر چقماق یزد، یکی از ارزشمند‎ترین آثار معماری شهر یزد قرار دارد که از سال 1379 همزمان با برگزاری نخستین همایش بین ‎المللی کاریز «موزه آب یزد» در آن جای گرفت. این ساختمان، در سال 1266 خورشیدی احداث گردیده و در حال حاضر به بی‎نظیرترین موزه آب دنیا تبدیل شده است. از ویژگی‎های این موزه و بنای تاریخی، پنج طبقه بودن آن و گذشتن یک رشته کاریز صدها ساله از میان آن می‎باشد.

بیشینه ی موزه آب یزد

موزه آب یزد محل مناسبي براي شناخت آثار و ابنيه‌هاي تاريخي در زمينه‌هاي مختلف مربوط به آب است كه مي‌تواند مورد استفاده پژوهشگران و علاقه‌مندان قرارگيرد. در اين موزه لوازم مختلف حفر قنوات، ابزار و ادوات اندازه‌گيري حجم آب، وسايل تأمين روشنايي در قنات، اسناد و مدارك خريد و فروش آب و وقف‌نامه‌هاي قديمي، كتابچه ميرابها و اسناد توزيع آب، ظروف نگهداری و حمل آب و بسياري لوازم و اشياء ارزشمند ديگر در معرض ديد همگان قرار گرفته است. موزه آب یزد در يكی از ارزشمندترين آثار معماري سنتي يزد به نام خانه كلاهدوزها واقع شده است.

خانه كلاهدوزها 

در پشت بام این خانه، چاه خانه‎ای قرار دارد که به وسیله چرخ‎چاه از آن آب می‎کشیدند و آب انبار خانه را که در طبقه‎ همکف قرار داشت، پر می‎کردند. در حال حاضر این موزه بیش از 200 شیء تاریخی از وسایل مرتبط با کندن کاریز گرفته تا اسناد و مدارک برخی از قنات‎های اصلی یزد در معرض دید علاقه‎مندان قرار گرفته است.

هم‎چنین در این موزه، ابزار و دستگاه‎های اندازه‎گیری حجم آب، وسایل تامین روشنایی در قنات‎ها، اسناد و مدارک خرید و فروش آب، کتاب‎چه میر‎اب‎ها و اسناد پخش آب، ظروف نگهداری و حمل آب و بسیاری از لوازم و اشیای ارزشمند دیگر نگهداری می‎شود. این ساختمان در زمینی به پهنه‎ی 720 متر‎مربع و به درخواست مرحوم حاج سید‎علی اکبر کلاهدوز یکی از بازرگانان عصر قاجاریه در سال 1266 خورشیدی، ساخته شده است.

معماری خاص ساختمان موزه آب یزد 

ساختمان این بنا یک هنر معماری شگفت آور است که از پنج اشکوب یا پنج سطح تشکل شده است. به گونه‎ای که از سطح اول یا پایین‎‏ترین طبقه آن، انشعاب کاریز دو رحیم ‎آباد و زارچ می‎گذرد که یکی از این دو قنات، هنوز هم فعال می‎باشد.سطح دوم را اگر پایاب در نظر بگیریم، در ژرفای 10 متری از زمین قرارداد و فضای آن هم حالت هشت ضلعی دارد که به خاطر برخورداری از دمای ثابت و فضای مطلوب، جای خوبی برای نگاه‎داری خوراکی‎هاست. در میان این اشکوب نیز، حوضی قراردارد که با گذرآب کاریز از آن همیشه دارای هوای خنک و مطبوع است.

سطح سوم این بنا شامل طبقه زیرزمین است که دارای اتاق و دالان‎های متعدد و مرتبط می‎باشد و بیش‎تر روز‎های گرم تابستان اهالی خانه در آن سکونت داشته‎ اند.سطح چهارم هم اشکوب همکف می‎باشد که آن هم دارای اتاق‎های پنج دری، تالار، اتاق ارسی، آشپزخانه و محل زندگی خدمت‎کاران خانه بوده است. طبقه پنجم، پشت بام خانه است. در آن، چاه خانه‎ای بوده که از طریق آن و با استفاده از چرخ چاه، آب‎ چاه‎های معروف به چهل گز برداشت و برای آشامیدن و موارد بهداشت اهل خانه استفاده می‎شده است.