تکیه تجریش تهران

محله تجریش مرکز شهرستان شمیرانات استان تهران به شمار می‌آید و در منطقه ۱ شهر تهران واقع شده است. میدان تجریش که نقطه پایانی خیابان ولیعصر تهران است یکی از مکان‌های تجاری و شلوغ تهران بشمار می‌رود. بازار قدیمی، تکیه بزرگ تجریش و امامزاده‌ای به نام امامزاده صالح و مرکز خرید تندیس از نقاط دیدنی محله تجریش‌اند. در این مقاله قصد داریم تا شما را با تکیه تجریش آشنا کنیم پس با ایلیا گشت همراه شوید. در حاشیه تهران قدیم،چند ده، از جمله شمیران قرار داشته است. در دل شمیران آن روز بازاری بوده است که ،امروز بازار تجریش نام دارد. در این بازار،طبق سنت قدیم،مراکزی جهت عزاداری و تجمع برای مراسم دینی احداث شده است،پس درون این بازار و در کنار مرقد امام زاده صالح (ع)، این تکیه نخستین بار در زمان قاجار،محل برگزاری،تعزیه و شبیه خوانی بوده استه. به گفته واقفین و متولیان،این بنا قدمتی حدود 200 ساله دارد. تکیه تجریش، یکی از بناهای شاخص خشتی شمیران است که در اثر سیل سال 1366 ، به طور کلی تخریب شد و بسیاری از اشیای تاریخی و مذهبی که داخل تکیه بود توسط مردم جمع‌آوری و حفظ شد. این بنا که بعد از سیل  هویت و اصالت تاریخی خود را از دست داده بود،بعدها بازسازی شد. شاید شما هم در بازار تجریش بر سردر بازار میوه فروش ها،نگاهتان به عنوان«تکیه تجریش» افتاده باشد،محلی که در روزهای سال غیر از دهه محرم هیچ نشانی از تکیه ندارد و محل فروش سبزیجات مختلف و میوه های نوبرانه است. تکیه بزرگ تجریش که 11 ماه سال در آن کاسبی برقرار است، در ایام محرم یک ماه کاملاً تعطیل می‌شود، و با تغییر کاربری به مدت 20 روز در این تکیه به عزاداری و تعزیه پرداخته می‌شود و به عزاداران حسینی نیز به فراخور جمعیت زنان و مردان از تعداد 1000 تا 7 هزار نفر اطعام نذری توزیع می‌شود. مردم محلی می‌گویند که بنای تکیه بیش از صد سال قدمت دارد. زمانی که تجریش مرکز ناحیه شمیرانات بود و قصبۀ تجریش حومۀ تهران محسوب می‌شد. تکیۀ تجریش در زمان حکومت سلسلۀ قاجاریه بر پایۀ اعتقادات مذهبی و عشق و علاقه به خاندان نبوت برای عزاداری حضرت حسین بن علی در ایام محرم ساخته شد. این فضا که در روزهای عادی سال، محل کسب‌وکارو بخشی از بازار بزرگ تجریش را تشکیل می‌دهد، در ایام سوگ شیعیان (ماه محرم و فاطمیه) یکسره حال‌ و هوایی متفاوت می‌گیرد: حجره‌ها بسته می‌شوند، آذین‌های عزاداری به دیوارها آویخته می‌شوند و فضای میانی برای اجتماع عزاداران خالی می‌شود. این تکیه یکی از فضاهای محلۀ هنوز پابرجای تجریش است. اگرچه با بزرگ شدن تهران و پیوستن تجریش به آن مقداری از ویژگی‌های محلگی قصبه تجریش کاسته شد، ولی تجریش برای ساکنان قدیمی آن هنوز یک محله است. تکیۀ تجریش همچون اغلب تکایا در دو طبقه ساخته شده و طبقۀ دوم آن بالکن‌هایی مشرف بر صحن طبقۀ اول است. در طبقۀ اول در قسمت‌های شمالی فضای میانی شش حجره، در قسمت جنوبی پنج حجره و در قسمت شرقی سه حجره قرار دارد و در قسمت غربی، شاه‌نشین واقع شده‌ است. در طبقۀ دوم نیز در قسمت شمالی چهار حجره و در قسمت‌های شرقی و جنوبی هر کدام شش حجره قرار دارد. در حال حاضر در تکیۀ تجریش حجره‌های پیرامون فضای میانی به لحاظ موقعیت‌شان در بازار تجریش کاربری اولیۀ خود را از دست داده و عملکرد تجاری گرفته‌اند. البته در ماه محرم از این بنا برای برگزاری مراسم سوگواری استفاده می‌شود. تکیۀ تجریش در چند مرحله به صورت اساسی یا جرئی مورد مرمت قرار گرفته‌ است. ستون‌های فضای میانی تکیه، چوبی و دارای پایه‌های سنگی منقوش بوده که در سال‌های اخیر به ستون‌های فلزی تبدیل شده‌ است. همان ‌طور که در تعزیه شبیه‌ خوان‌‌ها نقش عوض می‌کنند و در یک لحظه از یک کاسب دوره‌ گرد به یکی از اولیا و اشقیا تبدیل می‌شوند، این فضا نیز به اقتضا یک‌ شبه رنگ عوض می‌کند و از یک فضای تجاری و کسب‌ و کار به محل گردهم‌ آیی‌ها و مراسم مذهبی و یا صحنۀ تعزیه تبدیل می‌شود. ساکنان این محل از کسبۀ محلی به خادمان تکیه و آواهای این ناحیه از سر و صدای فراخوان کسبه‌ها به نوای شبیه‌خوانان و تعزیه‌گردانان مبدل می‌شود. و شاید بتوان از این لحاظ فضای معماری تکیۀ تجریش را نمونه‌ای بی‌همتا از تغییر کاربرد کاملاً متفاوت یک محل به شمار آورد. تکیه تجریش با ظرافت تمام سالیان دراز در کنار امامزاده صالح و بازار تجریش با ایفای موفق دو نقش مختلف در فضای شهری و محلی زیسته و همچنان با وقار به دوزیستی خود ادامه می‌دهد. همجواری امامزاده صالح و بازار سنتی تجریش با بنای تاریخی تکیه، آن را در یک محدوده پرتردد و نیز هویت‌بخش این بازار قدیمی قرار داده‌ است. این اثر در تاریخ 25 مهر 1383 با شمارهٔ ثبت 11215 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.