آستان سید ملک خاتون تهران

آستان سیده ملک خاتون از اماکن متبرکه شهر تهران می ­باشد، این زیارتگاه در خیابان خاوران،خیابان شهید برادران سجادی،هشت متری ملایری و در ناحیه یک منطقه 15 واقع شده است. ولی برخلاف آنچه که مشهور شده مدفن یکی از نوادگان امام موسی کاظم (ع) نمی باشد. باستان شناس، مرحوم آقای مصطفوی در این باره چنین می نویسد: “… بسیاری مردم دانشمند که بیشتر با تاریخ سروکار دارند به احتمال بسیار قوی این بقعه را مربوط به سیده ملک خاتون مادر مویدالدوله و فخرالدوله دیلمی می دانند که پاسخ مردافکنش در مقابل دعوت تهدیدآمیز سلطان محمود غزنوی از وقایع دلچسب تاریخ ایران است….”. همچنین در این کتاب “طهران در گذشته و حال” چنین آمده که: “…سیده ملک خاتون دیلمی مذکور در این گفتار سیده شیرین دختر اصفهبد رستم ابن شروین، زن فخرالدوله، مادر مجدالدوله …. و خواهران مرزبان مولف مرزبان نامه است و نیز دختر عم ما در کیکاوس بن اسکندر مولف قابوس نامه است و سیده لقب اوست. نه آنکه از سادات و فرزندان پیغمبر باشد…” شهرت سیده خاتون تنها بخاطر عدل و انصاف , کفایت و خوشنامی و یا زن بودنش نیست، همچنین به سبب جواب دندان شکنی که در مقابل دعوت تهدید آمیز سلطان محمود غزنوی به وی می‌دهد نیز می‌باشد. روایت است سلطان محمود وقتی که بیشتر شهرهای ایران را گرفت، چند بار در صدد گرفتن ری برآمد ولی هر بار سیده ملک خاتون بلطائف الحیل متوسل شد و محمود را بطریقی از این کار منصرف ساخت. تا اینکه محمود سرانجام مصم شد ملک ری را از سیده ملک خاتون بگیرد و در این زمینه بدو نامه ایی نوشت. سیده ملک خاتون برای وی پیغام داد که این کار از دو حال بیرون نیست یا آنکه تو در این نبرد پیروز خواهی شد یا من، اگر تو پیروز شوی که چندان قدر و بهائی نداری، زیرا همه گویند محمود زنی را شکست داد و اگر من فاتح شوم آبرو و حیثیت تو بر باد خواهد رفت و همگان گویند محمود با آن همه خدم و حشم از زنی بیوه شکست خورد. پس از مرگ سیده ملک خاتون درشهر ری، فرزندش رستم ملقب به مجدالدوله دیلمی به حکمروایی رسید، و در زمان او بود که سلطان محمود ری را تسخیر کرده کتابخانه معروف ری را به آتش کشیده و صدها نفر از اندیشمندان و متفکران آنجا را به جرم زندیق و ملحد بودن به دار آویخت. بنای ساختمان اصلی و قدیمی بقعه، ساده و خشتی با پوشش ضربی آجری است که طاق آجری آن به طرح گنبدهای یک پوش بسیار قدیم با آجرهای خفته و راسته از طرف بام نمایان است که در گذر زمان چندین بار آن را تعمیر نموده و ایوان آجری با طاق های رومی و پوششی ضربی در قسمت ورودی آن (سمت شمال) افزودند. فضای داخل حرم شامل محوطه مستطیل با چهار شاه نشین عمیق و تودار در چهار طرف است. محجر چوبین مشبک بر روی مرقد قرار دارد که پیرامون آن ضریح چوبی مشبکی از عهد قاجاریه می باشد. از کتیبه های سنگ مرمر و کاشی که در بقعه وجود دارد بر می آید که نواب علیه سلطنت خانم ملقبه به محترم السلطنه نسبت بدیع الملک میرزای عمادالدوله ابن عمادالدوله ابن محمدعلی میرزا ابن فتحعلی شاه قاجار در خواب دیده است که باید او را در جوار حضرت سیده ملک خاتون به خاک بسپارند. لذا تعمیر بقعه را در شهر صفر المظفر 1309 قمری به نحو شایسته انجام داد، محلی هم برای مدفن خویش منظور داشته است. در سال 1378 ش فعاليتهای عمرانی و نما کاری و اجرای طرحهای توسعه و محوطه سازی و ايجاد فضای سبز ،به طرز زيبايی در اين بقعه انجام شده است. در سال 1381 ش، به دليل فرسودگی ضريح چوبی مشبک عهد قاجار، ضريح جديد مطلا و بديعی توسط استاد روزگاريان در اصفهان ساخته شده و در اين مکان نصب شده است . طرح مرمت سر در قديمی محوطه نيز با هماهنگی ميراث فرهنگی در دست اقدام است. طبق متن زيارتنامه موجود، صاحب بقعه از نوادگان امام موسی کاظم (ع) است. بقعه مزبور دارای محوطه ای پارک مانند همراه با وسايل بازی کودکان و ديگر امکانات مورد نياز زائران است و مراسم دعا و روضه خوانی در طول هفته در آن برگزار می شود.