عشایر شاهسون اردبیل

کوچ نشینی یک حیات بشری است که پس از یک جا نشینی پدید آمده است و قدمت آن به 12 هزار سال پیش برمی گردد وتاریخچه عشایر شاهسون به طوایف و ترکمنان وابسته به ترک های غز که از گذشته های دور در نواحی شرق دریای خزر زندگی چادر نشینی داشته اند ارتباط پیدا می کند که در حدود  1000 سال قبل به خراسان عزیمت و پس از شورش و طغیان بر علیه محمد غزنوی به دشت ها و دامنه های کوه سبلان رهسپار و برخی در اردبیل و عده ای در دشت مغان به زندگی مشغول شده ا ند و از همین زمان زبان ترکی بین اهالی و ساکنین آذربایجان رواج یافته که امروز آنرا زبان آذری می نامند. شاهسون ها  گروه هایی از طوایف ترک ایران هستند که از سوی شاه عباس اول سازماندهی شده اند تا موقعیت طوایف ترک قزلباش را احراز کنند. دشت حاصل خیز مغان در جلگه گسترده اردبیل و  متاثر از آب و هوا و شرایط اقلیمی کوه سبلان از پر محصول ترین نقاط کشور بوده و عشایر شاهسون را در منطقه قشلاقی عشایر در فصول پاییز و زمستان، به عبارتی” دوره قشلاقی”  به خود اختصاص داده است کوچ یکی از ضروریات لازم زندگی عشایر است که به دو صورت شامل کوچ عمودی و کوچ افقی است که در استان اردبیل از نوع عمودی بوده و از کمترین ارتفاع (5 متر از سطح دریا) شروع، و تا ارتفاع 4500 متری ادامه داشته و طول این کوچ به بیش از 400 کیلو متر ادامه پیدا می کند که شامل کوچ بهاره و کوچ پاییز است.

کوچ بهاره

کوچ بهاره معمولا بر اساس عرف و عادت محلی از 45 روز بعد از عید شروع و به مدت 15 الی 20 روز طول می کشد و کوچ پاییز که از اواسط یا اواخر شهریور ماه شروع و به مدت 40 الی 45 روز طول می کشد. البته  ذکر این نکته ضروری است که زمان شروع کوچ بهاره و پاییزه و مدت اطراق در مراتع میانبند تابع شرایط اقلیمی و آب و هوایی است که این امر می تواند مدت کوچ را اندکی تغییر دهد. مسکن اصلی ایل شاهسوندر قشلاق ساختمانودر ییلاق آلاچیق می باشد که دارای ساز های چوبی متشکل از 32 یا 28 یا24 چوب صیقل یافته به نام چوبوغ، با مرکزیت اتصال قسمت فوقانی این چوبوغ ها به نیم کره گنبدی شکل چوبی به نام چنبره می باشد. پوشش خارجی آن توسط نمد سفید تهیه شده از پشم حلاجی شده گوسفندان و با فرمول خاص خود آراسته می شود. معیشت عشایر ایل شاهسون صرفاً از طریق دامداری با استفاده از مراتع ییلاقی و قشلاقی صورت می گیرد. گوسفند نژاد مغانی ترکیب اصلی دام آن ها را تشکیل می دهد. تولید شیر و فرآورده های لبنی و صنایع دستی نیز در تأمین بخشی از درآمد آن ها نقش ایفا می کند. صنایع دستی عشایر شاهسون از مواد اولیه عمدتاً وابسته به دام های عشایر می باشند. از مهمترین صنایع دستی رایج در مناطق عشایر می توان به ورنی، جاجیم، گلیم، فرش، جوال، خورجین، قالی، قالیچه، دستکش، شال گردن، کلاه، توبره، جوراب، زیلو، گیوه،پاپوش، نمد و غیره اشاره نمود.