کوه سبلان اردبیل

رشته کوه سبلان اردبیل، از کوه‌های مرتفع ایران است که در شمال غرب این کشور و در استان اردبیل قرار دارد. سبلان سومین قله بلند ایران پس از دماوند به ارتفاع ۵۶۷۱ متر و علم کوه ارتفاع ۴۸۵۰ متر، یک کوه آتشفشانی غیرفعال است و این کوه در مرحله فومرولی قرار دارد. ارتفاع قله این کوه ۴۸۱۱ متر است و در بالای قله آن دریاچه کوچکی قرار دارد. سبلان به خاطر آبگرم‌های طبیعی دامنه کوه، طبیعت تابستانی زیبا و پیست اسکی آلوارس مورد توجه گردشگران است.

همچنین برخی کوه سبلان اردبیل را محل بعثت پیامبر ایران (زرتشت) می‌دانند. نمونه‌ای از ان در کتاب چنین گفت زرتشت، اثر نیچه مشاهده می‌شود که به پایین آمدن زرتشت از کوه سبلان اشاره کرده‌است. و از این نظر مکانی مقدس و مورد احترام است که حتی در میان بومیان و عشایر منطقه به نام آن قسم یاد می‌شود. 

موقعیت جغرافیایی کوه های سبلان اردبیل

کوه سبلان در ۳۵ کیلومتری غرب شهر اردبیل  و ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان مشگین شهر واقع است. از لحاظ تقسیمات اداری استان اردبیل، این کوه در مرز بین بخش مرکزی شهرستان اردبیل و بخش لاهرود شهرستان مشگین‌شهر واقع می‌باشد. این کوه در طول جغرافیایی ۴۷ درجه و ۵۰ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۸ درجه و ۱۷ دقیقه شمالی قرار گرفته‌است. برای این کوه عظیم ۶۰ کیلومتر طول و ۴۵ کیلومتر پهنا تخمین می‌زنند و سطحی که به وسیله آن در آذربایجان قرار گرفته نزدیک به ۶۰۰۰ کیلومتر مربع است.

کوه سبلان اردبیل به‌طور کلی سه قله معروف دارد، قله بزرگ آن به سلطان مشهور است و دو قله دیگر آن به هرم و کسری مشهورند. کوه سبلان از مجموعه‌ای از ارتفاعات متعدد تشکیل شده که به موازات ارسباران ولی اندکی در شرق آن کشیده شده‌است. امتداد آن شرقی–غربی است و از شرق و شمال و جنوب کوهی به نام قوشه داغ آن را به رشته کوه ارسباران متصل می‌کند. در جنوب آن کوه بزقوش، که از سمت جنوب غربی به کوهستان سهند مربوط است، کشیده شده‌است.

قسمت شرقی کوه سبلان اردبیل به قله آتشفشان سبلان که در بلندای ۴۸۱۱ متری قرار دارد، منتهی می‌شود. تمام قله‌های سبلان در همهٔ ایام سال پوشیده از یخ و برف‌های دائمی هستند.در جبهه غربی قله سلطان و در کنار جان‌پناه، سنگی به شکل عقاب قراردارد که در طول زمان به نماد سبلان تبدیل شده‌است. این قطعه سنگ به شکل عقابی است که نشسته و سر را به سوی شرق چرخانده‌است.

نام دیگر کوه سبلان به زبان ترکی

در مسیر صعود از یال شرقی (پناهگاه) سنگهایی به شکل روباه، کبوتر کاکلی و شاه و ملکه وجود دارد که در مسیر پرچم‌های راهنما وجود دارند. سبلان در میان ترک زبانان محلی ایران «ساوالان» خوانده می‌شود، که در طول تاریخ با توجه به تغییر مذاهب حاکمه، معانی مختلف و گاه متضادی به آن نسبت داده شده‌است که ردیابی این تغییرات با توجه به مقاصد سیاسی پشت پردهٔ حکومت‌های پیشین و معدوم نمودن مدارک و مستندات توسط اعراب، کار پیچیده‌ای است.

به عنوان مثال با توجه به اینکه واژهٔ ساو چگونه معنا شود ساوالان می‌تواند میدان وحی، وحی گیرنده معنی شود، که با توجه به دیگر ترکیبات واژهٔ ساو در ترکی مثل ساوجی به معنای پیامبر و عقاید عشایر و بومیان منطقه، معنای «میدان وحی» برای ساوالان منطقی به نظر می‌رسد. همچنین اصطلاح «سولطان ساوالان» که در بین بومیان منطقه در هنگام قسم به این کوه به کار می‌رود موید بار مذهبی آن است.
برخی نیز بر این عقیده‌اند که میان ساو و سو (ابتدای واژهٔ سوشیانس) رابطهٔ معناداری وجود دارد. 

سبلان در میان ترک زبانان محلی ایران «ساوالان» خوانده می‌شود، که در طول تاریخ با توجه به تغییر مذاهب حاکمه، معانی مختلف و گاه متضادی به آن نسبت داده شده‌است که ردیابی این تغییرات با توجه به مقاصد سیاسی پشت پردهٔ حکومت‌های پیشین و معدوم نمودن مدارک و مستندات توسط اعراب، کار پیچیده‌ای است. به عنوان مثال با توجه به اینکه واژهٔ ساو چگونه معنا شود ساوالان می‌تواند میدان وحی، وحی گیرنده معنی شود،

که با توجه به دیگر ترکیبات واژهٔ ساو در ترکی مثل ساوجی به معنای پیامبر و عقاید عشایر و بومیان منطقه، معنای «میدان وحی» برای ساوالان منطقی به نظر می‌رسد. همچنین اصطلاح «سولطان ساوالان» که در بین بومیان منطقه در هنگام قسم به این کوه به کار می‌رود موید بار مذهبی آن است.برخی نیز بر این عقیده‌اند که میان ساو و سو (ابتدای واژهٔ سوشیانس) رابطهٔ معناداری وجود دارد.

• مسیر شمال‌ شرقی (مسیر رایج)، که از آبگرم شابیل واقع در جنوب شهر لاهرود در جاده اردبیل به مشکین‌شهر آغاز می‌شود و با عبور از پناهگاه به وسیله یال شرقی به قله می‌رسد. مسیر پناهگاه تا قله کاملاً پاکوب بوده و مشخص است و در بیشتر قسمت‌های آن پرچم‌های راهنما وجود دارد. این جبهه ساده بوده و کوهنوردان معمولی به راحتی صعود تابستانه را در چند ساعت (صبح تا ظهر) انجام می‌دهند.
• مسیر غربی، که از پای دریاچه قره گل شروع می‌شود و پس از گذر از هرم چال و یخچال عظیم هرم به جان‌پناه غربی و سپس قله سبلان می‌رسد.
• مسیر جنوبی، که از سمت جنوب قله آغاز می‌شود و در نزدیکی قله به وسیله یال شرقی به قله منتهی می‌شود. در این مسیر جان‌ پناهی وجود ندارد. این جبهه سخت‌ترین راه صعود به این قله می‌باشد که از سنگ‌های بزرگ تشکیل شده‌ است. پیست اسکی آلوارس که یکی از مجهزترین پیست‌های اسکی ایران است در این مسیر قرار دارد.

قله سبلان به شماره ۱۹۴۹۶/۱۲ در فهرست آثار طبیعی ملی کشور به ثبت رسیده و سند مالیکت آن از ارتفاع بالای سه هزار و ۶۰۰ متری قله سبلان به وسعت شش هزار و ۲۰۰ هکتار به نام سازمان حفاظت محیط زیست صادر شده‌است.