ربع رشیدی تبریز

ربع رشیدی تبریز

شهر تبریز از بزرگ‌ترین شهرهای ایران با قدمتی بیش از ۳۰۰۰ سال یکی از کهن‌ترین مناطق ایران زمین است، که بناهای تاریخی بسیاری را در دل خود جای داده است. یکی از یادگارهای تاریخی و کهن شهر تبریز که نشان از قدمت و تاریخ شگرف این شهر را دارد  بنای ربع رشیدی است . بنای ربع رشیدی، در استان آذربایجان‌شرقی، شهر تبریز  و در محله خوش آب و هوای باغمیشه واقع در دامنه‌های کوه بیلانکوه قرار گرفته است.

اولین دانشگاه بین المللی جهان

ربع رشیدی ؛ اولین دانشگاه بین المللی جهان ،پس از اسلام میباشد، بنایی تاریخی متعلق به حکومت مغول‌ها در ایران و شهر تبریز که از نظر تاریخ علم بشری اهمیت بسیاری دارد. این بنای تاریخی اولین و بزرگ‌ترین دانشگاه چند زبانه بین‌المللی ثبت شده در جهان بوده است که قدمت شکوه فرهنگ و تمدن ایرانی را به رخ جهانیان می‌کشد. بنایی فرهنگی که به دلیل وسعت و بزرگی در زیربنای سازه‌ای و امکانات موجود بسان شهری کوچک بوده است.  به دلیل آب و هوای خوب منطقه اطراف این بنا پوشیده از درختان و فضای سبز است، همچنین پارک بزرگ ربع رشیدی، شمس تبریزی و چندین پارک و بوستان در نزدیکی ربع رشیدی قرار دارد. شهر تبریز یکی از کهن‌ترین شهرهای ایران است و اکتشافات اخیر نشان از وجود تمدن در شهر تبریز در هزاره اول و دوم قبل از میلاد دارد. 

تاریخچه بنا : 

در زمان حکومت مغول ها در ایران سه سال پس از به قدرت رسیدن غازان‌خان، در سال ۶۹۴ قمری (۶۷۴ خورشیدی) وزیر اعظم دربار خواجه صدرالدین زنجانی به دستور غازان‌خان به قتل می‌رسد و خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی که پیش از حمله مغول در قلعه‌های اسماعیلیه زندگی می‌کرد وزیر اعظم غازان خان شد که خدمات بسیاری را برای غرب ایران و منطقه آذربایجان به ارمغان آورد، بنای ربع رشیدی از جمله یادگارهای وی است.

رشیدالدین فضل‌الله الوزیر

رشیدالدین فضل‌الله الوزیر ابن عمادالدوله ابی الخیر بن موفق‌الدوله علی همدانی در حدود سال ۶۴۸ قمری (۶۲۹ خورشیدی) در همدان و در یک خانواده پزشک یهودی متولد شد. نیای بزرگ او «موفق‌الدوله علی» یک عطار یهودی بود و به همراه خواجه نصیرالدین طوسی در دژ الموت مهمان اجباری اسماعیلیان بود و پس از یورش هلاکو به آنجا به خدمت وی درآمد. رشید الدین در سال ۷۱۸ هجری قمری بر اثر اختلافات سیاسی کشته و بعد از وی ربع رشیدی هم دچار غارت و ویران شد.

 ساخت ربع رشیدی

 ساخت ربع رشیدی از نظر معماری مانند شهری کوچک بوده که مدرسه، مسجد، کتابخانه، مهمانسرا، حمام، دارالایتام، بیمارستان و… داشته است. خواجه رشیدالدین برای تأمین هزینه‌های ربع رشیدی املاک بسیاری را در نقاط مختلف اعم از ایران، افغانستان، گرجستان و… وقف ربع رشیدی کرد.

شاردن، جهانگرد مشهور فرانسوی، که در سال ۱۰۸۴ قمری به ایران سفر کرده بود درباره ربع رشیدی می‌نویسد: صد سال پیش شاه عباس کبیر دستور به تعمیر آن داد، ولی شاهان دیگر صفوی توجهی بدان نکردند و دوباره ویران شد.

دانشگاه بزرگ ربع رشیدی دارای ۳ قسمت اصلی به شرح ذیل بوده است:

• ربع رشیدی (قسمت اصلی)
• شهرستان رشیدی (مجتمع مسکونی و تاسیسات جنبی)
• ربض رشیدی (بخش مسکونی اعیان‌نشین) 

بخش های ربع رشیدی تبریز عبارت بودند از :

مجموعه روضه شامل :

• مسجد شتوی (زمستانی) و مسجد صیفی (تابستانی) برای اقامه نماز و تدریس درس‌های علوم و تفسیر و حدیث به ترتیب در فصول سرد و گرم سال؛
• دفتر کار “متولی” (رییس دانشگاه) و “مشرف” و “ناظر” سه مقام ارشد به صورت مجزا؛
• حجره‌ها یا اتاق‌های ویژه سکونت مدرسان و معیدان (استادیاران) و طلاب علوم؛
• تاسیسات رفاهی شامل حمام، حوضخانه (سرویس)، سقایه (آب آشامیدنی)؛
• کتابخانه (زیر گنبد بزرگ و در دو طرف مقبره متولی)؛
• سایر بخش ها از قبیل خزانه نقود، سرای مخصوص جهت پذیرایی از مهمانان متولی، خلوتگاه (اتاق مخصوص مذاکره راجع به مسائل محرمانه).

خانقاه شامل مواضع سکونت شیخ و صوفی‌ها با تمام امکانات رفاهی از قبیل مطبخ (آشپزخانه)، محل صرف غذا، محل سماع و… .

“دارالضیافه” (مهمانسرا) شامل دو ساختمان دو طبقه، ساختمان اول به صورت پانسیون برای ساکنان ربع رشیدی (مدرسان، معلمان، خدمتگزاران، به خصوص طلاب علوم) و ساختمان دوم جهت پذیرایی از مسافران.

دارلشفا (بیمارستان و دانشکده‌های علوم پزشکی).

دارالمساکین (به صورت الحاقی در خارج ربع رشیدی) برای پذیرایی روزانه از صد نفر فقیر و مسکین با یک وعده غذای رایگان.