قلعه پرتغالی‌ها جزیره قشم

قلعه‌های پرتغالی‌ها تقریبا در بیشتر مناطق حاشیه خلیج فارس وجود دارد، قلعه پرتغالی‌های قشم شامل انبارهای اسلحه ، آب انبار بزرگ، اتاق‌های سرباز خانه، زندان ، کلیسا ، مقر فرماندهی، تالار است. قلعه‌های پرتغالی‌ها یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان است. 

قلعه پرتغالی‌های قشم

قلعه پرتغالی‌های قشم توسط دریانوردی به نام «آلفونسو آلبرکرک» در سال ۱۵۰۷ و در ضلع شمالی جزیره قشم احداث شد. آلبوکرک، جزایر دهانه خلیج فارس را تصرف کرده و از این طریق بر راه بازرگانی دریایی بین هند و اروپا تسلط یافت، چیرگی پرتغالی‌ها بر این آبراه مهم دریایی ۱۱۰ سال طول کشید. حدود یک قرن پرتغالی‌ها به ساختن دژها و استحکاماتی پرداختند که از آن جمله دژهای هرمز، قشم و لارک است. سرانجام در سال ۱۶۲۳ میلادی این قلعه و دیگر پایگاه‌ها در دهانه خلیج فارس را یکی از سرداران صفوی متصرف شد و ایرانیان تا امروز براین پرارزش ترین آبراهه دنیا چیره هستند.

نفوذ کشورهای استعمارگر

در واقع وجود قلعه‌ی پرتغالی‌ها نشان نفوذ کشورهای استعمارگر در دوران تاریخی بر کشورمان است. این دژ راست‌گوشه‌، دارای مساحتی بیش از دو هزار متر مربع است و مصالح آن از سنگ‌های آهکی و گچی با ملاط ساروج محلی شاخته شده و طی صد سال، چندین بار استحکام بخشی شده است. در چهار گوشه‌ی این دژ، چهار برج و باروهایی بلند قرار دارد که توپ و منجنیق روی پهنای آن مستقر می‌شد.

کاربری این دژ

کاربری این دژ، بیشتر شبیه یک انبار بزرگ یا جای نگهداری مهمات و اسلحه بوده است که در مواقع اضطراری به دیگر قلعه‌ها کمک می‌رسانده است. می‌توان به این شکل تعبیر کرد که این دژ، قلعه تدارکاتی بود که برای ارتباط با قلعه هرمز و رساندن خدمات به آن قلعه مرکزی، در قشم ساخته شده است. احسان یغمایی این قلعه را در سال ۱۳۷۸ از زیر خاک بیرون آورد. این باستان‌شناس تا بهار ۱۳۷۹ در این قلعه به انجام کاوش پرداخت. 

در آبان ۱۳۸۷ نیز در پی حفاری‌های شرکت برق در محدوده ۵۰۰ متری قلعه پرتغالی‌ها، تونل قدیمی متصل به این قلعه در شهر قشم، کشف شد. این تونل که به قلعه پرتغالی‌ها متصل است، راه فرار فرماندهان و نیروهای نظامی پرتغالی و همچنین مکان نگهداری مهمات نظامی آنان بوده است. این تونل تا محدوده میدان سعدی شهر قشم به طول حدود سه کیلومتر ادامه دارد. گفته می‌شود تونل مذکور بر اساس برخی روایات از قلعه پرتغالی‌ها در شهر قشم تا غارهای خربس (در ۱۵ کیلومتری جنوب شهر قشم) نیز ادامه دارد. 

تاریخ قلعه پرتغالی‌ها در  قشم

از دوره  استعماری پرتغال بر برخی بنادر و جزایر جنوبی ایران چیزی جز چند قلعه تاریخی باقی نمانده است؛ قلعه‌هایی مستحکم که برای حفاظت از نظامیان پرتغالی در برابر شورش احتمالی بندرنشینان ایرانی ساخته شده بود. قلعه‌ها حضور این استعمارگران در جنوب ایران و سیطره آنها بر تجارت دریایی این منطقه را برای بیش از ۱۱۰ سال تضمین کرد. این دوره از سال ۱۵۱۴ تا ۱۶۲۳ میلادی به طول انجامید. 

تسلط بر امور تجاری و اقتصادی

تسلط بر امور تجاری و اقتصادی هرمز تا دوره شاه عباس اول ادامه یافت، اما سپاهیان شاه عباس به رهبری امام قلی خان در ۱۶۲۳ و به کمک انگلیسی‌ها، پرتغالی‌ها را از هرمز بیرون کردند و پرچم آنان را از فراز جزیره هرمز به زیر کشیدند. در ۱۶۶۰ قشون عمان، مسقط را متصرف شدند. به این ترتیب مهم‌ترین سنگر پرتغالی‌ها در دریای عمان از دست آنان خارج شد و به این ترتیب سلطه پرتغالی‌ها بر منطقه خلیج فارس پس از ۱۵۰ سال خاتمه یافت. حدود  ۳۹۰ سال از آن تاریخ گذشته، اما بقایای قلعه‌های پرتغالی هنوز در برخی بنادر و جزایر ایرانی بر جا مانده است.

این قلعه‌ها حالا فقط عنوان پرتغالی‌ها را بر خود دارد و بخشی از جذابیت‌های توریستی تاریخی ایران است و هر ساله هزاران گردشگر از گوشه و کنار کشور برای دیدن این قلعه ها به این مناطق سفر می‌کنند.