آشنایی با مسجد جامع مهاباد

مسجد جامع مهاباد

مَهاباد، مرکز شهرستان مهاباد و یکی از شهرهای کُردنشین استان آذربایجان غربی در ایران است. مهاباد یکی از شهرستان های کردنشین استان آذربایجان غربی است که از لحاظ دارا بودن آثار تاریخی و طبیعی بسیار، از مکان های غنی کشور محسوب می شود. مسجد جامع سرخ یا در گویش کردی مزگه‌وتی سوور، یکی دیگر از جاذبه‌ها و دیدنی‌های تاریخی در شهرستان مهاباد است که پیشینه‌ی آن به دوران حکومت صفویان بازمی‌گردد. این بنای کهن درون شهر مهاباد و در بافت قدیمی آن قرار دارد.

آجر سرخ، اصلی‌ترین مصالح استفاده شده در ساخت این مسجد است و به همین دلیل به مسجد سرخ، لقب گرفته است. می‌توان بنای مسجد را به لحاظ پی و معماری همانند مسجد «طسوج» در آذربایجان شرقی عنوان کرد. کتیبه‌ی واقع بر سردر شمالی، منقوش به متنی است که «سهراب المکری» نام نویسنده ، 1089 هجری قمری سال ساخت، «شاه سلطان سلیمان حسین موسوی صفوی بهادرخان» نام حاکم وقت و مدرسه که نوع کاربری بنا است، در آن ذکر شده است. مسجد جامع سرخ مهاباد از کهن‌ترین و ارزشمندترین عمارات تاریخی در دوران اسلامی است که در غرب کشور قرار دارد و به دلیل توازن در شکل طاق، گنبد و شبستان، همچنان سالم باقی‌ مانده است. بنای مسجد با وسعتی حدود 1260 متر مربع با طرح مربع مستطیل، از دو بخش مسجد و مدرسه و صحن میانی تشکیل شده و دارای شبستانی ستوندار با پوشش طاق و گنبد است.

معماری این بنا

این شبستان دارای 10 ستون سنگی به ارتفاع 60/2 متر با سرستون مکعب است که بر بالای آن طاق‌های آجری زده و 18 پوشش گنبدی کم خیز بالا آورده‌اند. مصالح اصلی مسجد آجر قرمز است؛ به طوری که سبب نامگذاری مسجد، به مسجد سرخ شده است. بیشتر ستون‌ها از سنگ یکپارچه به‌ صورت 8 ضلعی حجاری شده و هر ستون، از ستون دیگر حدود 4 متر و نیم فاصله دارد. در بخش جنوبی شبستان، بالکنی برای زنان نمازگزار ساخته‌اند و در میانه ضلع جنوبی، محرابی بدون تزئینات قرار دارد. آجر قرمز رنگ مهم‌ترین مصالح به‌کار رفته در ساخت این مسجد جامع ثبت ملی شده است و به‌ همین علت، به مسجد سرخ معروف است.

مسجد جامع مهاباد تقریبا در مرکز شهر و در داخل بافت قدیم آن قرار دارد و بر اثر تغییر و تحولات شهرسازی مقداری از بافت اطراف آن نوسازی و این بنای قدیمی فعلا در بین مجموعه ای از واحدهای قدیمی و نوساز محصور شده است. مسجد جامع مهاباد بعد از خیابان حافظ و در داخل کوچه مسجد جامع قرار دارد و در ضلع شمالی آن سالن نسبتا بزرگی احداث شده است. این اثر در تاریخ 25 آبان 1348 با شمارهٔ ثبت 882 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.