مسجد جامع کوفه

مسجد جامع کوفه، از مساجد بزرگ جهان اسلام است که نزد شیعیان، چهارمین مسجد مهم بعد از مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجدالاقصی و همچنین یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین آثار زیارتی شهر کوفه به شمار می‌آید. بنابر برخی روایات، نخستین کسی که مسجد جامع کوفه را طرح ریزی کرد و با وسعت زیادی آن را بنیان گذاشت، حضرت آدم(ع) بود و بعدها حضرت نوح(ع) پس از طوفان آن را تجدید بنا کرد.

در سال ۱۷ هجری قمری با حضور اولیه مسلمانان در کوفه در زمان سعد بن ابی وقاص و پیشنهاد سلمان فارسی، مسجد جامع کوفه به همراه دارالعماره، دوباره ساخته شد.

این مسجد در طول تاریخ خود شاهد حضور بسیاری از انبیای الهی، پیامبر اسلام، حضرت امیرالمومنین، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و برخی از امامان بزرگوار بوده است.

در سال ۳۶ هجری با حضور امیرالمومنین در مسجد جامع کوفه، بر اهمیت و توجه به آن افزوده گردید. امیرالمومنین بارها در این مسجد به نماز ایستاده، بر منبر آن خطبه‌ها خوانده، برخی از امور قضاوت و کشورداری خود را در آنجا انجام داده و نهایتا در محراب این مسجد به شهادت رسیده است.

در کنار مسجد جامع کوفه مرقد میثم تمار، خانه امیرالمومنین، دارالعماره کوفه، مرقد مسلم بن عقیل، مرقد هانی بن عروة و مرقد مختار قراردارد. این مسجد دارای مقامات متعدد بوده و در بسیاری از آنها اعمال روحانی مسجد انجام می‌گیرد.

همان گونه که مسافر می‌تواند نماز را در مسجدالحرام، حرم امام حسین(ع) و مسجدالنبی تمام یا شکسته بخواند؛ در مسجد جامع کوفه هم می‌تواند تمام یا شکسته بخواند. روایات فراوانی در فضیلت مسجد کوفه وارد شده است و طبق برخی از آنها، مسجد کوفه از باغ‌های بهشتی است. اگر کسی وارد مسجد کوفه شود، آمرزیده است. شهر کوفه مرکز حکومت امام زمان(عج) و مسجد کوفه، مرکز ستاد فرماندهی ایشان خواهد بود.

محراب اميرالمؤمنين(ع)

محراب مسجد جامع کوفه، محلي است كه با شمشير جهل و ستم و ناجوانمردانه بر فرق مبارك امام علي (ع) چنان ضربه اي زده شد كه منجر به شهادت آن امام همام گرديد . محراب فوق موقعيتي خاص در داخل مسجد دارد. كساني كه وارد اين مسجد مي شوند قبل از هرچيز، به جستجوي مكان عبادت و شهادت امام علي عليه السلام برمي آيند. اين محراب در كنار شش محراب ديگر در داخل مسجد مورد توجه زائران است.

محراب امير المؤمنين، كه آن را اخيراً بازسازي كرده اند، در ديواره جنوبي شبستان قرار دارد. امروزه محفظه آن با دري كه بر روي آن نصب شده و عنوان “هذا محراب اميرالمؤمنين” بر بالاي آن به چشم مي خورد ، مسدود مي باشد .اين محراب سمت ديوار قبله قرار دارد.

محراب و مقام امام زين العابدين(ع)

محل عبادت و نماز امام سجاد(ع) بوده است. اين محراب در داخل صحن، كنار ساير مقام ها و محراب ها، قرار دارد.

محراب امام صادق(ع)

مكان حضور و نماز امام صادق(ع)، واقع در صحن مسجد است.

مقام خضر

مكان نماز و حضور حضرت خضر نبي (ع)

مقام ابراهيم(ع)

مقام جبرئيل(ع)

مقام حضرت آدم

دكة المعراج

سفينه نوح

دكة القضاء

اين سكو به صورت مربع است و در شمال شرقي مسجد قرار دارد. اين جا محل حضور امام علي(ع) براي قضاوت بين مردم بود و آن حضرت، در مواردي خاص، روي آن مي نشستند و به قضاوت مي پرداختند.

بيت الطشت

محل وقوع يكي از كرامت هاي اميرالمؤمنين علي(عليه السلام) است. بيت الطشت سردابي دارد كه با دو پلكان به پايين آن راه است. برخي از اهل رياضت در آن سرداب به سرمي بردند.

مقابر جوار مسجد جامع کوفه

مسلم بن عقیل

قبر مسلم بن عقيل، نماينده و سفير امام حسين(ع) به كوفه، سمت شرق مسجد كوفه، كنار دار الاماره و متصل به ديوار مسجد كوفه قرار دارد. نخستين كسي كه برفراز قبر او بنايي به پا كرد مختار بن ابي عبيدة ثقفي بود.

هانی بن عروه

هاني بن عروه از ياران امام علي (ع) است كه در جنگ هاي عصر آن امام حضور داشت و از پناه دهندگان مسلم بن عقيل بود در سال شصت هجري به همراه مسلم به دست عبيدالله بن زياد به شهادت رسيد. قبر اين يار فداكار حسين(ع) در نزديكي حرم مسلم ابن عقيل قرار دارد كه هر دو داراي يك صحن و تاريخ بناي مشترك هستند. ضريح قبر هاني را مسلمانان هندي براي آن ساخته اند. گنبد بزرگي نيز با كاشي هاي آبي برفراز آن قرار دارد.

مختار

در سمت قبله، متصل به مسجد، بقعه و مزار مختار بن ابي عبيدة ثقفي است كه موفق شد انتقام خون شهيدان كربلا را از سپاه عبيدالله بن زياد بگيرد و كوفه را براي مدتي تحت تصرف خود در آورد.

مزار مختار در حرم مسلم بن عقيل واقع شده و هر دو بناي مشتركي دارند. ضريحي از چوب روي قبر مختار نصب شده و پنجره اي در زاويه شرقي به ديوار مسجد كوفه (سمت جنوب) باز مي شود. قطعه سنگي از قرن دوم هجري به خط كوفي دارد كه روي آن نوشته اند: “هذا قبر مختار بن ابي عبيدة الثقفي الآخذ بثارات الحسين”.

در بيرون از محوطه مسجد كوفه مزار جناب خديجه دختر امام علي (ع) و خواهر حضرت عباس (ع) واقع مي باشد .

مشخصات جغرافیایی

مسجد جامع کوفه با ۱۱۰ متر طول و ۱۰۱ متر عرض، ۱۱۱۶۲ متر مربع مساحت دارد و با دیوارهایی به ارتفاع ۱۰ متر محافظت می‌شود. مساحت فضای باز مسجد ۵۶۴۲ متر مربع، مساحت شبستا‌ن‌های مسجد ۵۵۲۰ متر مربع است. تعداد ستون‌های مسجد ۱۸۷ وتعداد مناره‌های آن ۴ عدد با ارتفاع ۳۰ متر و تعداد درب‌های مسجد ۵ باب می‌باشد؛ درب‌های این مسجد عبارتند از: بابُ الحُجّه(درب اصلی)، بابُ الثُعبان، باب الرحمه، باب مسلم بن عقیل و باب هانی بن عروه.

پیشینه تاریخی

اساس اولیه این مسجد بر حسب برخی از روایات به حضرت آدم(ع) باز می‌گردد و بعدها حضرت نوح(ع) پس از طوفان آن را تجدید بنا کرد.

در سال ۱۷ق لشکر مسلمانان در مدائن حضور داشتند. آب و هوای مدائن سربازانی را که از سرزمین حجاز آمده بودند، آزار می‌داد؛ به طوری که همه آنها ضعیف و لاغر شدند. حذیفه که این وضعیت را دید، نامه‌ای به عمر نوشت و او را از وضعیت آگاه کرد.

خلیفه در نامه‌ای به سعد بن ابی وقاص نوشت: سلمان و حذیفه را روانه کن تا سرزمینی مناسب بیابند. پس از دریافت نامه خلیفه، سلمان و حذیفه حرکت کردند، سلمان از طرف باختر رود فرات و حذیفه از طرف خاور آن راهی شدند و هیچ سرزمینی را نپسندیدند تا اینکه هر دوی آنان به سرزمین کوفه رسیدند.

هر دو آن سرزمین را برای اقامت لشکر مناسب دیدند. دو رکعت نماز خواندند و از خدا خواستند آنجا را جایگاه آرامش و استواری قرار دهد. هنگامی که سعد بن ابی وقاص همراه لشکریان به سرزمین کوفه رسیدند، دستور داد پیش از ساختن هر بنایی، مسجدی بسازند. ابو هیجاء اسدی در مکانی ایستاد و بر هر طرف تیری انداخت. به این صورت حدود مسجد کوفه، مشخص شد.

شهر کوفه کجاست؟

کوفه یکی از شهرهای عراق است که در جنوب این کشور و در ۱۰ کیلومتری شمال شرق نجف قرار دارد. این شهر در کنار رود فرات ساخته شده، آب و هوای معتدلی دارد و از دیرباز سرسبز و خرم بوده است.

کوفه در ابتدا سورستان نامیده می‌شد. در سال ۱۷ هجری قمری، چند ماه پس از ساخته‌شدن شهر بصره، سعد وقاص به دستور خلیفه دوم، این شهر را ساخت تا جایگاهی برای سکونت رزمندگان و نیروهای نظامی در زمان فتوحات باشد و آنان بتوانند همراه با خانواده‌های خود در آنجا مستقر شوند.

کوفه در مدت کوتاهی به یکی از شهرهای مهم اسلامی تبدیل شد و حوادث بسیاری به خود دید. مسجد بزرگ این شهر نیز که حضرت علی(ع) در آن به شهادت رسید، در همین دوران ساخته شد.