کاروانسرای خانات تهران

معرفی کاروانسرای خانات تهران

«بسيار سفر بايد تا پخته شود خامي» ضرب المثلي بود كه مهر تاييد مي‌زد پاي تمام رنجي كه يك مسافر بايد به جان مي‌خريد تا خورجين تجربه‌اش را پر كند. براي نسل امروز اگر بخواهي از سفرهايي كه ماه‌ها و سال‌ها طول مي‌كشيد بگويي، پنداري از زندگي در كره‌اي ديگر مي‌گويي و تاريخي بعيد. انگار نه انگار كه همين 40 سال پيش مردم همين حوالي هنوز جاده‌هاشان مالرو بود و تنها سرمايه‌شان چهارپايي كه به هنگام خستگي، وزن‌شان را به جانش تحميل مي‌كردند. حالا به لطف كارخانجات توليد خودرو نه‌ تنها سرعت سفرها بالا رفته، كه زحمت سفرها هم كم شده، همان طور كه امنيت‌شان. كاروانسراها تنها جان پناه و محل استراحت مسافران و تاجران نبودند،بلكه آثاري شاخص به لحاظ معماري محسوب مي‌شدند. در دوره‌هاي مختلف تاريخي تغييراتي کاروانسرای خانات تهران صورت گرفته و بسته به نيازهاي زمان معماري و كاربري اين بناها دستخوش تغييراتي شده است.

معماری کاروانسرای خانات تهران

همچنين فاكتور ديگري كه در معماري و طراحي كاروانسراها دخيل بودند منطقه جغرافيايي قرار‌گيري آنها بود. تاريخ مي‌گويد نخستين كاروانسراها را هخامنشيان تاسيس كردند. هرودوت، مورخ يوناني در سفرش به ايران در دوران هخامنشي، از ساختمان‌هايي نام مي‌برد كه بين شوش و سارد ساخته شده‌اند و مي‌گويد اين ساختمان‌ها در مسيري قرار گرفته بودند كه مسافران آن را سه‌ ماهه طي مي‌كردند. هرچند كه در مورد نامي كه براي اين بناها انتخاب شده بود توضيحي داده نشده و همين موضوع مي‌تواند اين شبهه را ايجاد كند كه منظور هرودوت همان چاپارخانه‌هايي است كه در راه شاهي، بزرگراه باستاني هخامنشيان، وجود داشتند. اما چيزي كه مسلم است اين است كه هخامنشيان بناهايي را براي اتراق كوتاه مسافران در مسير راه شاهي احداث كرده بودند.

كاروانسراها به لحاظ معماري از باارزش‌ترين بناهاي تاريخي هستند، و برخي آنها را بزرگ‌ترين نوع ساختمان‌هاي اسلامي مي‌دانند. اين بناها كه در فرهنگ لغات با نام‌هايي مانند رباط، ساباط، كاربات و خان نامگذاري شده‌اند، كاربردهاي مختلفي داشتند. در این مقاله قصد داریم تا شما را به اعماق زمان ببریم و با یکی از این کاروانسراهای تاریخی آشنا کنیم. کاروانسرایی که میخواهیم معرفی کنیم در پایتخت ایران قرار دارد که نامش خانات است. در میان آپارتمان های ریز و درشت و بدقواره امروزی تهران، کاروانسرایی به قدمت بیش از یک قرن جای خوش کرده است.

موقعیت جغرافیایی کاروانسرای خانات

کاروانسرایی که به بهترین و زیباترین شکل مرمت و بازسازی شده و به عنوان یادگاری از تهران قدیم، پذیرای بازدیدکنندگان تهرانی است. این کاروانسرا در شمال میدان شوش، جنوب چهار راه مولوی، میدان امین السلطان، خیابان صاحب جمع قرار دارد. کاروانسرای خانات توسط موسی خان امین‌الملک در سال 1289 هجری شمسی به آقای سید علی اردهالی واگذار شد و سپس در اختیار سید جعفر اردهالی و در نهایت محمد اردهالی قرار گرفت. کاروانسرای خانات بزرگترین کاروانسرای درون شهری تهران بوده است. این کاروانسرا در اواخر دوران ناصرالدین شاه قاجار بنا شده است و نزدیک به دو قرن قدمت دارد.

معماری آن به شیوهٔ آجر کاری است و دارای دو بخش حیاط و راهروی ورودی است. بنای خانات، در طول تاریخ، بارها آسیب دیده، ولی دوباره مرمت شده است. عمارت کاروانسرای خانات، بزرگترین بنا در نوع خود در داخل بافت مرکزی شهر تهران و همچنین داخل بافت تاریخی بوده که فاقد حریم مصوب می باشد. کاروانسرای خانات  با شماره 10418 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و اکنون از این مکان به عنوان بورس خشکبار استفاده می شود.