مجموعه گنجعلی خان کرمان

مجموعه گنجعلی خان

مجموعه گنج‌علی خان(Ganjalikhan Kerman) در مرکز قدیمی شهرکرمان و در کنار بازار بزرگ کرمان در کشور ایران قرار دارد. گنجعلی خان که از حکام مشهور زمان شاه عباس است از سال ۱۰۰۵ تا ۱۰۳۴ هجری قمری بر کرمان فرمان‌روایی و آثار و بناهای زیادی بنا کرد و در آبادی این منطقه کوشش کرد.از جمله بناهای عمومی که از این حاکم مشهور به جا مانده، مجموعه گنجعلیخان در داخل شهر کرمان و رباط زین الدین (کاروانسرای گنجعلیخان) در راه یزد کرمان، حوض خان در راه کرمان – مشهد و تعدادی قنات در شهر کرمان بوده‌است. سهمی از درآمد مجموعه و قنات‌ها به آستان قدس رضوی داده می‌شود. این بناها در لشکرکشی‌های آقا محمد خان صدمات جبران ناپذیری دیده‌است.

مساحت مجموعه گنجعلی خان کرمان

مساحت مجموعه گنجعلیخان ۱۱۰۰۰ مترمربع و عناصر مجموعه و سال ساخت آنها عبارت‌اند از: میدان ۱۰۰۵ ه‍. ق، بازار ۱۰۰۵ ه‍. ق، در ضلع جنوبی حمام ۱۰۲۰ ه‍. ق، در ضلع شمالی ضرابخانه، در ضلع شرقی مدرسه ۱۰۰۷ ه‍.ق و کاروانسرا ۱۰۲۱ ه‍. ق، در ضلع غربی آب انبار ۱۰۲۱ ه‍. ق. در سه سمت میدان، بازارهای گنجعلیخان قرار دارد که بازار مسگرها و بخشی از راسته اصلی را تشکیل می‌دهد. معمار مجموعه استادسلطان محمد معمار یزدی و بانی آن گنجعلیخان، حاکم کرمان در سالهای ۱۰۰۵ تا ۱۰۲۹ ه‍.ق بوده‌است. چهار مسجد در چهار سمت میدان قرار داشته که سه باب آن باقی‌مانده و زیباترین آنها مسجد ضلع شرقی در کنار کاروانسرا است که موزه‌ای از هنرهای تزئینی به شمار می‌آید.

معماری بنای گنجعلی خان

سبک معماری این بنا به شیوه اصفهانی است. از آثاری که از مجموعه گنجعلی خان بر جای مانده، میدانی در بخش مرکزی شهر کرمان است که در حاشیه بازار بزرگ واقع شده و همانند میدان‌های نقش جهان در اصفهان یا میرچخماق در یزد، در اطراف خود بعضی از عناصر شهری را گرد آورده است.در ۳ ضلع میدان گنجعلی خان بازار واقع شده و در ضلع دیگرش سرای گنجعلی خان قرار دارد.

وجود حمام، آب انبار، ضرابخانه و همجواری با بازارها و چهار سوق، این مجموعه به هم تنیده را کامل کرده است. طاق نماهای آجری، کاشیکاری، فضای سبز، حوض آب و دیگر آثار دیدنی، بر زیبایی این میدان افزوده‌اند. ازار بین چهارسوق و بازار اختیاری است؛ و در بخش جنوبی میدان گنجعلیخان قرار گرفته و در سمت راست این بازار حمام تاریخی و زیبای گنجعلی خان و هجده مغازه قرار دارند و در سمت چپ آن طاق نماهایی طراحی شده‌اند که منظره زیبایی را نشان می‌دهند در زیر این طاق نماها دستفروشان به کار مشغول هستند و جمعاً ۱۶ طاق‌نما این بازار را به میدان مربوط می‌سازند. طول این بازار نزدیک به ۹۳ متر و عرض آن ۷۵/۵ متر است و ۷۵/۵۳۴ متر مربع مساحت دارد. (در انتهای بازار گنجعلیخان بازار زرگری قرار دارد که به قیصریه معروف است).