آشنایی با تیمچه امین‌الدوله کاشان

تیمچه امین‌الدوله کاشان
Kashan Bazaar Timche Amin Al Doleh

 از جمله بناهای متعدد فرخ خان غفاری كاشی ملقب به امین‌الدوله، سرای سرپوشیده‌ای است در چهار سوق بازار کاشان ،کشور ایران معروف به تیمچه امین‌الدوله کاشان كه در سال ۱۲۸۵  ساختمان آن به پایان رسید و دارای سه طبقه بنای مستحكم و مسقف مرتفع با دهانه وسیعی است كه نظیر آن بدین عرض و طول و عظمت و باشكوه در جای دیگر دیده نشده، زیرا علاوه بر زیبایی‌های خیره‌كننده و شاهكارهای هندسی كه این بنا را ممتاز و در نوع خود بی مانند ساخته، بویژه در استحكام ساختمان و طرح نقشه و معماری آن چنان دقت و مهارتی به كار برده شده كه پس از صد سال هنوز كوچكترین رخنه و شكافی در اساس و بنیان این بنا پیدا نشده است و ارزش‌های معماری و فرهنگی آن بر كسی پوشیده نیست.

 تزئینات سقف تیمچه امین‌الدوله کاشان

 تزئینات هندسی سقف كاروانسرا كه بوسیله مقرنس كاری با آجر و كاشی به عمل آمده و به سبك خاص ایرانی طاق‌بندی شده بواسطه نمایش هندسه دقیق و طرح دلپسندش، منظره بسیار جالب و مطبوع و بلكه بی نهایت زیبایی را بدان بخشیده است. كاروانسرای امین‌الدوله با آنكه ملك خصوصی اشخاص می‌باشد و برای نگاهداری آن از طرف مقامات باستان‌شناسی هیچگونه مراقبت و نظارتی در كار نبوده ولی خوشبختانه بر اثر استوار بودن اساس و بنیان آن، تا كنون احتیاج به هیچگونه تغییر و تصرفی در ابنیه آن پیش نیامده و صد در صد به وضع اسلوب و صورت اولیه خود باقی مانده، مگر آنكه اغلب در و پنجره‌های چوبی آن، كه به رسم قدیم ارسی بوده تبدیل به در و پنجره شیشه‌ای شده است.

این كاروانسرا بوسیله دو درب بزرگ چوبی به بازار مربوط می گردد، یك در از چهار سو به صحن كوچك هشت ضلعی و دیگری به صحن بزرگ مربع مستطیل شكل جنوبی و در حقیقت در مجموعه آنها سرای واحدی بوجود آمده كه به عقیده كارشناسان فنی، یكی از بهترین شاهكارهای برازنده معماری اصیل ایران در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری و نماینده فنون گوناگون این هنر به شمار می رود.

نظر توریست فرانسوی در مورد این بنا

 دیولافوای فرانسوی اواخر قرن گذشته هنگام مسافرت خود به ایران كه مطالعات دقیقی راجع به آثار و ابنیه تاریخی بعمل آورده، درباره كاروانسراهای كاشان و به خصوص در مورد تیمچه امین‌الدوله در سفرنامه خود ، چنین اظهار عقیده می كند:

 بازار این شهر وسیع است و سقف آن دارای گنبدهای كوچكی است كه به هم پیوسته و جابه جا كاروانسرایی هست كه مخزن مال‌التجاره است. این كاروانسراها تاجرنشین و غیر از آنهایی هستند كه مسافرین در آنها منزل می كنند. اینها دارای بناهای مجلل و مزینی هستند. یكی از بهترین نمونه‌های آنها كاروانسرای تازه‌ای است كه تجار ساخته‌اند. شكل آن مانند منشور مربع‌القاعده است و در دو طرف آن درب ورودی دارد. تمام بنا با آجر است و نمایش قشنگی دارد. در سقف آن هم سه وزنه بزرگ است كه به قدر كافی محوطه را روشن می كند. این بنای مهم كه پر از مال‌التجاره‌های گرانبها است، بهتر از هر گونه احصائیه و محاسبه‌ای اهمیت تجاری و آبادی و ترقی شهر را نشان می‌دهد.

تیمچه تاریخی امین‌الدوله در تاریخ  ۲۹/۱۰/۱۳۵۳ به شماره ۱۰۱۶  در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است.