مسجد جمعه اصفهان

معماری مسجد جمعه اصفهان

مسجد جمعه اصفهان یکی از بناهای تاریخی شهر اصفهان است که قدمت آن به قرن دوم هجری قمری باز می‌گردد. این مسجد در سال 156 هجری قمری ساخته شد، مسجدی که کوچک و متناسب با جمعیت شهر اصفهان ساخته شده‌ بود و باعث رشد شهرنشینی اصفهان شد که با نام‌ های مسجد جامع اصفهان و مسجد جامع عتیق نیز شناخته می‌ شود، قديمی‌ ترين بنای تاريخی اصفهان به‌ شمار می‌ رود. سيمای فعلی مسجد عمدتا مربوط به اقدامات دوره سلجوقی است، اما تعميرات و الحاقات آن به دوران‌ های بعد، به‌ خصوص به عصر صفويان مربوط می‌ شود. گرچه در کاوش‌ های باستان‌ شناسی آثاری متعلق به دوران آل‌ بويه و قرن سوم هجری پیدا کرده‌ اند و آثاری از قبل از اسلام نيز کشف شده است.

طراحی مسجد جمعه اصفهان

برخی از بخش‌ های مختلف مسجد جامع اصفهان نزدیک به دو هزار سال پیش شکل گرفته‌‌ اند و طی این سال‌ ها در حال مرمت یا بازسازی بوده‌ اند. مسجد جمعه اصفهان با توجه به ارزش تاریخی، در فهرست میراث جهانی یونسکو و آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ابتدا از خشت خام ساخته شده‌ بود اما به خاطر پایداری آجر، سرعت ساخت بالا و عوامل دیگر، در بازسازی آن از آجر استفاده شد.

طاق‌ های چشمه‌ ای، ایوان‌ های چهارگانه، سردرها، جرزهای آجری و تزئینات متفاوتی که متناسب با معماری هر دوره از تاریخ ایران و در سبک‌ های خراسانی (یا عربی) و رازی در این مسجد به کار برده شده، اثری را پدید آورده که الگویی برای مساجد ایران و حتی مناطق مسلمان‌ نشین دیگر شده‌ است. ضلع شمالی مسجد از ایوان درویش، مدرسه مظفری، گنبد تاج‌ الملک یا گنبد خاکی، چهلستون، شبستان و کتیبه‌ های مختلفی که از دوران‌ های سلجوقی و صفوی به‌ جا مانده، تشکیل شده‌ است.

ساخت مسجد جامع اصفهان

این کتیبه‌ ها با استفاده از گچ و آجر ساخته شده و با خط‌ هایی چون کوفی، ثلث، نستعلیق و بنایی و آیاتی از قرآن تزئین شده‌ است. ضلع جنوبی مسجد، ضلعی است که ساختمان‌ های اساسیِ بنا در آن به سبک عربی و به وسیله خشت خام ساخته شده‌ بود. در دوران نظام‌الملک با تخریب شبستان، گنبدی به صورت دوپوسته ساخته شد که باعث می‌ شد ترک‌ بندی‌ها پوشیده بماند و گنبد بزرگ‌تر نشان داده‌ شود. تازه‌ترین قسمت مسجد، ضلع شرقی است که متعلق به دوران سلجوقی است. این قسمت به مرور زمان تخریب و در دوران شاه سلیمان صفوی دوباره ساخته شد و کتیبه‌ ای مربوط به این بازسازی نیز در ایوان شرقی قرار دارد. کتیبه‌ هایی از دوران هوتکیان، آل مظفر و شاه طهماسب صفوی نیز در این قسمت باقی مانده‌ است.