بقعه دوازده امام یزد

بقعه‌ دوازده امام یزد یکی از قدیمی‌ترین آثار تاریخی شهر یزد به شمار می‌رود که در قرن پنجم هجری و در دوران سلجوقی در کشوز ایران ساخته شده است. شهر یزد که خود یکی از کهن ترین شهرهای ایران اسلامی محسوب می‌شود، از نظر بناهای تاریخی یکی از مشهورترین و حیرت‌انگیزترین آثار تاریخی ایران را در خود جای داده است. در کنار مسجد جامع یزد که دارای بلندترین مناره‌ در جهان است و بسیاری دیگر از بناهای تاریخی، این آثار باستانی حیرت‌انگیز نیز یکی دیگر از عمارت‌های ایران باستان و نمونه‌ای بی‌بدیل از معماری ایرانی را به جهانیان معرفی می‌سازد.

این بنای شگفت‌انگیز باستانی، در ضلع غربی خیابان امام و در نزدیکی حسینیه‌ی بزرگ محله‌ی فهادان و همچنین در مجاورت مدرسه‌ی ضیائیه که به زندان اسکندر نیز مشهور است (این اثر باستانی در قرن هفتم هجری و به همت حسین رضی ساخته شده است)، قرار گرفته است.فاصله بقعه دوازده امام یزد از مدرسه ضیائیه بسیار کم بوده و به نظر می‌رسد این دو عمارت تاریخی، شاهد حوادث و اتفاقات تلخ و شیرین تاریخ ایران‌ زمین هستند. قبه یا بقعه‌ی ۱۲ امام از کهن‌ترین بناهای کتبیه‌دار، در سال ۴۲۹ هجری ساخته شده و در سال ۱۳۱۳ به شماره‌ی ۲۰۷ به‌ عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این بنای تاریخی که به دلیل سبک معماری و حضور کتیبه‌های ارزشمند موردتوجه پژوهشگران معماری قرار دارد، در سال ۴۲۹ هجری قمری بر زمین آتشکده‌ای که متعلق به دوران ساسانیان است، در زمان حکومت ابوجعفر علا الدوله کاکویه‌ دیلمی و به دستور شخص وی و توسط چند تن از سرهنگان او ساخته شده است؛ اما متأسفانه طی گذشت قرن‌ها از تأسیس آن به دلیل بازسازی و مرمت بخش‌های آسیب‌ دیده، تغییرات زیادی در ظاهر اولیه‌‌ی بقعه صورت گرفته است. بنا بر نظرات برخی از ایران‌ شناسان، ممکن است در این بنا پیکر ابوجعفر علا الدوله که متوفی به سال ۴۳۳ هجری قمری است، در بخشی از ساختمان که قبل از فوت برای خود تهیه کرده بود، مدفون شده باشد. به نقل از مرحوم عباس اقبال امیر مسعود، ابوالنجم بدر و امیر مظفر ابو یعقوب، بر روی کتیبه‌ی آهنی دروازه حظیره و همچنین بر روی کتیبه‌ی قبه نام دو تن از سازندگان بقعه که به نظر می‌رسد همان سرهنگان حکومت علا الدوله هستند، نوشته شده است. آن‌ دو تن به نام‌های ابو مسعود بهشتی و ابو یعقوب اسحق، از برادرزاده‌های طغرل سلجوقی بودند که در سال ۴۳۵ هجری قمری توسط دشمن وقت، به اسارت درآمدند. امروزه یکی از محله‌های تاریخی یزد نیز به نام یکی از این سرهنگان نام‌گذاری شده است. 

از ویژگی‌های ورودی بقعه‌ی دوازده امام می‌توان به قوس پیشانی سردر، قاب مستطیلی شکل که ممکن است از کتیبه و نوشته‌های مهمی برخوردار بوده باشد و همچنین نوشته‌‌های اطراف در ورودی اشاره کرد. احتمالا تنها راه دسترسی به پشت‌بام استفاده از نردبام باشد چراکه برای این بنای مهم تاریخی هیچ پلکانی که به سمت پشت‌بام هدایت شود، در نظر گرفته نشده است. دیواره‌های قبه از نقاشی و کتیبه‌های رنگی خارق‌العاده‌ای که به خط کوفی نوشته شده است، برخوردار است. بیایید با ابنیه تاریخی یک دوستی بی مثال برقرار کنیم.