
آیین تَکم گردانی؛ یادگار کهن استقبال از نوروز در آذربایجان
شرح
آیین تَکم گردانی
همانطور که می دانید نوروز یکی از جشن های بزرگ ایران باستان است که تاکنون در بین ایرانی های داخل کشور و خارج از کشور و حتی بعضی دیگر از کشورهای همسایه ایران که زمانی جزئی از ایران به شمار می رفته اند نیز برگزار می گردد اما این جشن بزرگ در شهرهای مختلف دارای آداب و رسوم های خاص خود می باشد. آیین تکم گردانی بخشی از مراسمات جشن نوروز است. جشن نوروز یکی از دیرینه ترین آیین هایی است که در تمام دنیا آن را به نام ایران می شناسند.
آیینی با سابقه ای بیش از 6 هزار سال تاریخ به ثبت رسیده که در طول تطور و تحولات تاریخی، همیشه بنای راسخ بر معناهای بنیادین و بدون تغییر خود را در جهت ستایش پروردگار از یک سو و احترام و کرنش به طبیعت از سوی دیگر متجلی نموده است. در بین تمامی آیین ها و رسم های مختلفی که برای برگذاری نوروز در شهرهای مختلف ایران وجود دارد. در این مقاله قصد داریم تا شما را با آیین تکم گردانی که مخصوص آذربایجان است آشنا سازیم پس با ایلیا گشت همراه شوید.
معرفی بیشتر آیین تکم گردانی
آیین تکم گردانی که با نام های دیگری نظیر تکه یا تکم هم در بعضی کتب تاریخی مطرح است، در زبان آذری به معنای بز نر نیز معنا می گردد. در واقع تکه محور اصلی فعالیت نمایشی آیین تکم گردانی را بر عهده دارد. تکم چی ها یا تکم گردان ها با استفاده از چوب، عروسکی به شکل بز دست می نمایند و آن را با پشم سیاه بزهای منطقه آذربایجان می پوشانند، بعد از آن در کوی و برزن افرادی با در دست داشتن این عروسک به راه می افتند و به عنوان نوید دهندگان و مژده بخشان آمدن نوروز با اشعار مختلف آذری و با حرکت دادن عروس تکم خود، آمدن نوروز را مژده و نوید می دهند.
تکم چی ها یا عروسک گردان های نوروزی، بشارت دهندگان بهار و نوروز در مناطق آذربایجانی نشین ایران بوده اند. اینان با حرکت دادن تکم ها یا عروسک های کوچک چوبی تزئین شده و خواندن آواز به نوروزخوانی و بهارخوانی می پرداختند.
تکم گردان های آذربایجان در آستانه عید نوروز باستانی، با تکه عروسک هایی با نمایی از بز و ماجراهای شیرینش به استقبال بهار طبیعت و سال نو می روند. تکم گردانی در واقع یکی از آیین ها و سنت های رایج و متداولی است که در آذربایجان غربی در آستانه عید نوروز و سال نو خورشیدی نیز اجرا می گردد. کسانی این مراسم را برگزار می نمایند در حالی که عروسک هایی به شکل بز نر در دست دارند و سر این عروسک های بزی را به این سو و آن سو تکان می دهند شعرهایی هم درباره تکه و ماجراهای او می خواهند.
نوارنده های مراسم
آیین تکم گردانی در هر کوی و برزنی حاضر می گردد و از مردم در قبال خواندن شعرهایش و بازی دادن تکه عروسکی اش هدیه و انعام می ستاند. تکم چی ها در حقیقت بخشی هنری برخاسته از هنر غنی موسیقی آذربایجانی محسوب می گردد که همیشه در کنار تکم گردانان نوازنده هایی خبره و چیره دست هم هستند تا موسیقی آذربایجانی را به طور زنده در حین آیین تکم گردانی اجرا نمایند.
به نوازنده های موسیقی در این مراسم به عنوان عاشیق ها نیز یاد می گردد. از مهمترین رفتارهای فرهنگی که در طول اجرای آیین تکم گردانی مشاهده خواهید کرد شناساندن نوروز و فرهنگ آن به بچه ها و نوجوانانی که به تماشای این مراسم به میدان ها و برزن ها آمده اند می باشد. تکم چیها بچه ها و نوجوانان را نیز مانند بزرگسالان به واسطه نوروز به احترام به طبیعت و همراهی با نو شدن سال و رفتارهای خوب و کنار گذاشتن رفتارهای شیطنت آمیز نشویق می نمایند و نوید می دهند. در حقیقت آیین نمایشی تکم گردانی به نوعی انتقال دهنده آموزهای مهم فرهنگ غنی مردمان آذربایجان و اقلیم این منطقه به شمار می آید که در سپهر فرهنگی کشورمان، مهمترین مولفه ایرانیان یعنی مهربانی، نوع دوستی، سخاوت، بخشندگی و احترام را در قالب این نمایش عروسکی در مواجهه با کودک و بزرگ به نمایش می گذارد.