مجموعه میدان امیرچخماق یزد

مجموعه میدان امیرچخماق یزد | Amir Chakh maq Complex of Yazd

با قدم گذاشتن به مرکز ایران، جلوه های کویری این سرزمین یکی پس از دیگری نمایان می شوند و شهرها با جاذبه هایی تماشایی به استقبال مان می آیند. یزد شهری است که هر لحظه با دیدنی هایش غافلگیرتان می کند و طعم متفاوتی از سفر را به شما می چشاند. مجموعه میدان امیرچخماق یزد یکی از این دینی هاست .در یزد ، هم قدم با خیابان هایش که شوید، خانه های خشتی و بادگیرها یکی پس از دیگری جلوه گر می شوند و شما را با خود به زمان های دورتر می برند؛ زمانی که هنوز ساختمان ها، آسمان را نشکافته بودند و رنگ دودی هیچ جایی در زندگی ها نداشت.

آشنایی بیشتر با مجموعه

در مرکز این شهر میدانی تاریخی و مهم قرار دارد که مجموعه ای از ساختمان ها را در خود جای داده و به عنوان یکی از دیدنی ترین قسمت های یزد، علاقه مندان را از راه های دور و نزدیک به سوی خود می کشاند. ساکنان و میهمانان این شهر در این میدان گرد هم می آیند تا غرق در زیبایی های آن شوند و در کنار رقص فواره ها، بخشی از تاریخ این سرزمین کهن را به نظاره بنشینند. نامش میدان امیرچخماق است. 

امیر چخماق نام میدانی در بافت تاریخی شهر یزد است که مجموعه ای از بناهای مختلف از جمله بازار، تکیه، مسجد، دو آب‌انبار و یک بقعه را در خود جای داده است و از آن به عنوان یکی از شاخص ترین مجموعه های تاریخی و گردشگری یزد یاد می شود. هر یک از بناهای مزبور دارای ویژگی هایی خاص هستند که بر ارزش آنها می افزاید. به همین دلیل تمامی این بناها در فهرست آثار ملی ایران قرار دارند:

• تکیه امیر چخماق در سال ۱۳۳۰ هجری شمسی، با شماره ۳۸۳
• مسجد امیر چخماق در ۱۵ آذر سال ۱۳۴۱ با شماره مستقل ۲۴۷
• کلیه بناها و دیگر الحاقات به عنوان مجموعه امیرچخماق با شماره ۲۴۱

تاریخچه مجموعه میدان امیرچخماق یزد

 میدان امیرچخماق یا به قول ساکنان شهر یزد، میرچخماق یا میرچماق در طول زمان های مختلف یکی از میدان های اصلی برای تجمع مردم یزد بوده و بعد از انقلاب نیز به مرکز تجمعات مردمی در راهپیمایی ها، تظاهرات ها، تشییع شهدا و علما و … تبدیل شده است. به همین دلیل است که میدان امیرچخماق علاوه بر اینکه عنوان نماد استان یزد را یدک می کشد،  به عنوان میدان حماسه های یزدی ها نیز شناخته می شود. 

میدان امیر چخماق ، اثری از قرن نهم هجری و زمان حکومت تیموریان بر ایران بوده و توسط امیر جلال الدین چخماق ساخته شده است. وی که از  سرداران و امرای شاهرخ تیموری بود، پس از رسیدن به مقام حاکم یزد، با همکاری همسر خود، ستی فاطمه خاتون، مجموعه‌ای متشکل از تکیه، میدان، حمام عمومی، کاروان‌سراها، خانقاه، قنات‌خانه و چاه آب سرد را برای آبادانی یزد ساخت. مهم ترینِ این بناها مسجدی با نام مسجد جامع نو در محلی به نام ده یا کوی دهوک سفلی بود. وی در جلوی این مسجد، میدانگاهی بزرگ نیز ایجاد کرد تا جلوه ای متفاوت به آن بخشد. آن میدانگاه از همان زمان به میدان امیر چخماق مشهور شد و کمی بعدتر، بنای مسجد را نیز ، مسجد امیرچخماق خواندند.

دوره صفوی و قاجار

 این میدان در عصر صفوی هم به همین نام مشهور بود. در زمان شاه عباس تغییرات و بازسازی هایی در این مجموعه صورت گرفت که یکی از آنها ساخت چهار سوقی بر روی کاروانسرا بود. در اوایل قرن سیزدهم هجری، میدان جلوی مسجد و سردر بازار تبدیل به حسینیه شد؛ البته به احتمال فراوان، کاربری حسینیه نداشته چرا که در آن زمان هنوز استفاده از حسینیه ها به شکل امروزی رواج نداشت و ساخت چنین فضاهایی از زمان صفویه به بعد در ایران رواج یافت. در زمان فتحعلی شاه قاجار شخصی به نام حاجی حسین عطار بخشی را بر شبستان مسجد افزود و قسمت‌هایی از مسجد را نیز مرمت کرد.

دوره پهلوی

تا پیش از دوره پهلوی امیرچخماق نیز مانند برخی دیگر از میدان‌ها به آرامگاهی برای مردگان تبدیل شد و برخی از مردم به یمن وجود حسینیه، رفتگان خود را در آنجا به خاک می سپردند. با روی کار آمدن پهلوی ها، از همان سال های آغازین حکومت، جلوی این کار گرفته شد و پس از ویران نمودن قبور، دوباره میدان به حالت اولیه خود بازگشت.

در این دوره تغییرات بسیار زیادی در میدان صورت گرفت که عمده آنها به زمان رضاشاه مربوط می شد. خیابان کشی­‌های دوره پهلوی یکی از عوامل مهم در ایجاد تغییرات بود که باعث شد کم کم جداره‌­های میدان تخریب شود. در نتیجه میدانی کوچک تعریف کردند و مسجد امیرچخماق با میدان مقابل حسینیه، با هم ادغام شدند.

در دوره‌های بعد، پس از گذر از تحولات بسیار، بدنه جنوب شرقی، به تنها جداره باقیمانده میدان تبدیل شد که همان بدنه اصلی تکیه امیرچخماق، است. 

امروز پس از سال ها این میدان همچنان پابرجاست و به عنوان اثری تاریخی و چشم نواز مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار می گیرد. در همه ساعات شبانه روز می توانید از این میدان بازدید کنید. به ویژه در شب ها که نورپردازی خاص آن جلوه ای متفاوت را به نمایش می گذارد . پیش از این امکان ورود به بخش بالایی تکیه وجود داشت اما به دلیل حفاظت از این بنای تاریخی دیگر نمی توانید وارد آن شوید.